Tuvalu

kupowy stat w Oceaniji
-7.5178

Tuvalu je mały kupowy stat w Ćichim oceanje. Wón bu w lěće 1978 njewotwisny wot Zjednoćeneho kralestwa, wostanje pak hač do dźensnišeho z čłonom Commonwealtha. Z něhdźe 10.000 wobydlerjemi a přestrjenju wot jenož 26 km² je Tuvalu třeći najmjeńši stat na swěće nastupajo wobydlerstwo a štwórty najmjeńši po přestrjeni. Hač do njewotwisnosće rěkaše teritorij Ellice Islands.

Tuvalu
hesło

Tuvalu mo te Atua
(„Wósom kupow za wšehomócneho Boha“)

zakładne daty:
swójske mjeno Fakavae Aliki-Malo i Tuvalu
stolica Funafuti
přestrjeń 26 km²
wobydlerstwo 11.900 (2021)
hustosć 457,7 wob./km²
forma knježerstwa parlamentariska monarchija
hłowa stata kral Charles III.
(zastupowany přez guwernera Tofiga Vaevalu Falani)
šef knježerstwa Feleti Teo
měna awstralski dolar
hamtska rěč tuvalušćina, jendźelšćina
hymna Tuvalu mo te Atua
časowe pasmo UTC+12
njewotwisnosć 1. oktobra 1978 wot Zjednoćeneho kralestwa
Top Level Domain .tv
telefon + 688
awtowa značka TUV
Połoženje Tuvaluwa na zemi
KartaJapanskaSewjerne MarianyPalauMikroneziskaWuchodny TimorIndoneskaMidwayjowe kupyHawaiiJohnstonowy atolWakePapuwa-Nowa GinejaMarshallowe kupyNauruKiribatiFrancoska PolyneziskaPitcairnowe kupyTokelauCookowe kupySalomonyNorfolkowa kupaNowoseelandskaVanuatuTuvaluWallis a FutunaTongaNiueAwstralskaSamoaAmeriska SamoaFidźiHowlandowa kupaBakerowa kupaPalmyraKingmanowy riffJarvisowa kupaNowa KaledonskaJapanskaAntarktikaRuskaChile (Jutrowna kupa)Zjednoćene staty (Alaska)KanadaMexikoZjednoćene statySewjerna KorejaJužna KorejaLudowa republika ChinaChinska republikaVietnamLaosKambodźaThailandskaFilipinyLudowa republika ChinaSingapurMalajzijaBrunei
Karta
Wobdźěłać
p  d  w

Mjeno kraja woznamjenja „wósom kupow“, dokelž bě hač k wobsydlenju najjužnišeje kupy Niulakita w lěće 1949 jenož wósom wobsydlenych.

Geografija

wobdźěłać
 
Přibrjóh w Funafutiju

Archipel namaka so w juhozapadnym dźělu Pacifika wuchodnje Papuwy-Noweje Gineje a sewjernje Nowoseelandskeje. W dalšej wokolinje leža kupowy staty Salomonow, Nauru, Kiribati, Tokelau, Samoa, Wallis a Futuna, Fidźi a Vanuatu.

Najwyši dypk kupow leži jenož pjeć metrow nad mórskej hładźinu, tak zo je Tuvalu chutnje wohroženy wot změny klimy a přepławjenja přez morjo. Dla toho planuje tuvaluske knježerstwo dołhodobnje ewakuěrowanje wobydlerstwa do Awstralskeje abo Nowoseelandskeje.

Na kupach knježi horca tropiska klima z přerěznej temperaturu wot 30 °C.

Stolica je centralny atol Funafuti, hdźež je połojca wobydlerstwa žiwa, a sydło knježerstwo na tym atolu ležaca wjes Vaiaku.

Tuvaluske kupy su wot něhdźe 2000 lět wobsydlene. Prěni europski wotkrywar, kotryž w lěće 1568 na kupy dóńdźe, běše Španičan Alvaro de Mendaña de Neyra. Hakle 1861 započa so pokřesćanšćenje wobydlerjow z přijězdom prěnjeho britiskeho misionara. Hižo 16 lět pozdźišo dóńdu kupy w lěće 1877 pod britiske zarjadnistwo a wot 1915 běchu zhromadnje ze susodnymi Gilbertowymi kupami – dźensnišim Kiribatijom – oficielnje britiska kolonija.

W lěće 1974 rozsudźichu so wobydlerjo za wotdźělenje wot Gilbertowych kupow a njewotwisnosć jako přidatny stat. Wot lěta 2000 je Tuvalu ze sobustawom Zjednoćenych narodow.

Tuvalu njeje w žanym wojerskim zwjazku organizowany, ani ma swójske wójsko.

Hospodarstwo

wobdźěłać

Hłownej hospodarskej hałuzy stej ratarstwo a rybarstwo. Hłowne ratarske produkty su kokosowe worjechi, banany a taro. Najwažnišej eksportowej produktaj stej kopra (kokosowe mjasko) a listowe znamki. Tež předawanje prawow na internetowych domenach .tv, kotrež su wosebje pola telewizijnych sćelakow jara woblubowane, měješe w 2000tych lětach wěsty hospodarski wuznam.

Infrastruktura

wobdźěłać

Wot lěta 2002 ma Tuvalu cyłkownje wósom kilometrow asfaltowaneje dróhi a z tym najkrótšu nadróžnu syć na swěće. Wot lětanišća we Funafuti dawa liniju do Fidźija. Wobchad mjez kupami přewjedźe so z přewoznymi čołmami.


  Commons: Tuvalu – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow
Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije