Koło serbskich spisowaćelow: Rozdźěl mjez wersijomaj

Inhalt gelöscht Inhalt hinzugefügt
Eleiodromos (diskusija | přinoški)
Koło serbskich spisowaćelow
 
Eleiodromos (diskusija | přinoški)
dop.
Rjadka 1:
[[Dataja:Seminar sorbischer Schriftsteller (1953).jpg|thumb|upright 1.5|Seminar serbskich spisowaćelow z Jurjom Brězanom (nalěwo), Michałom Nawku (srjedźa), Marju Kubašec a Jurjom Kubašom w Bórkowach (Błóta), 1953; Serbski kulturny archiw při Serbskim instituće]]
 
'''Koło serbskich spisowaćelow''' ({{wrěči|de}} ''Arbeitskreis Sorbischer Schriftsteller'', {{wrěči|cs}} ''Kruh lužickosrbských spisovatelů'', {{wrěči|pl}} ''Koło Pisarzy Serbołużyckich'') je zwjazk [[Serbja|serbskich]] spisowaćelow, nakładnikow, dorostowych awtorow a literarnych kritikarjow ze zaměrom, serbsku literaturu spěchować a propagować. 1900 załožene a wot toho časa wjackróć nowozałožene towarstwo skutkowaše tež jako nakładniska korporacija.
== Stawizny ==
Prěnje zjednoćenstwo serbskich spisowaćelow załoži so 1858 na nastork [[Michał Hórnik|Michała Hórnika]]. Tući awtorojo tworjachu jedyn z wotrjadow towarstwa [[Maćica Serbska|Maćicy Serbskeje]] a zasadźichu so za polěpšenje tehdyšeje zabawneje literatury. Tutón wotrjad pod nawodom [[Handrij Zejler|Handrija Zejlerja]] bě něhdźe dźesać lět aktiwny. W 1880tych lětach bě w [[Drježdźany|Drježdźanach]] debata mjez awtorami Młodoserbskeho hibanja, kotřiž w 1890tych lětach w časopisu ''[[Łužica (časopis)|Łužica]]'' publikowachu a za nowymi wuměłstwowymi formami pytachu.<ref name="Schön" >[https://www.sorabicon.de/kulturlexikon/artikel/prov_ecm_glj_r3b/ Schön, Franz. Schriftstellervereinigungen, w: Sorabicon]</ref>
 
W měrcu [[1900]] zhromadźichu so na přeprošenje [[Arnošt Muka|Arnošta Muki]] 25 serbscy spisowaćeljo a załožichu Koło serbskich spisowaćelow. Zaměr towarstwa bě wudobywanje jednotneho pisanja, spěchowanje młodych talentow a wudawanje woblubowaneho knižne edicije „Serbska ludowa knihownja“. 1900 rozpušći so skupina.<ref name="Schön" ></ref>
 
W juniju 1921 zetkachu so na nastork [[Jurij Wićaz|Jurja Wićaza]] w [[Praha|Praze]] bydlacy Serbja a čłonojo [[Společnost přátel Lužice|Towaršnosće přećelow Łužicy]] a restawrowachu Koło serbskich spisowaćelow. [[Vladimír Zmeškal]] přewza nawod noweje ambiciozneje knižneje edicije „Knihownja Dom a swět“, kotraž wozjewi zhromadźene spisy serbskich klasikarjow, přełožki ze [[Słowjanske rěče|słowjanskich literaturow]] a teksty młodych serbskich awtorow. Formelne a wustawkam wotpowědowace ponowjenje towarstwa wotmě so hakle 1924 w [[Budyšin|Budyšinje]]. Towarstwo koncentrowaše so znowa na rěčne prašenja, spěchowaše wutworjenje nowych twórbow a kooperowaše z poměrnje njewotwisnym praskim nakładniskim wotrjadom.<ref name="Schön" ></ref>
 
Po natwarje [[Nacionalsocializm|NS-diktatury]] 1933 skónči so dźěławosć towarstwa we [[Łužica|Łužicy]]. Hač do 1937 wudachu so w jeho Praskim wotrjedźe serbske a sorabistiske spisy. Tute knihi njesmědźachu so pod dohladom [[Wendenabteilung]] we Łužicy rozšěrjeć, cyły nakład knižneje edicije bu 1937 ze [[Smolerjec kniharnja|Smolerjec kniharnje]] cofnjeny.<ref name="Schön" ></ref>
 
Po kóncu [[Druha swětowa wójna|Druheje swětoweje wójny]] bu towarstwo na iniciatiwu [[Jurij Brězan|Jurja Brězana]] wobnowjene. Nimo wutworjenja publikaciskich móžnosćow stejachu prašenja „postupoweho“ politiskeho wusměrjenja serbskich awtorow, spěchowanja dorosta a přełožowanskeho dźěła w fokusu čłonow. Přez Brězana, kotryž bu 1952 za prezidenta Spisowaćelskeho zwjazka NDR wuzwoleny, pytaše Koło serbskich spisowaćelow sylniše zhromadne dźěło z němskimi awtorami. 1969 bu Koło jako samostatny wotdźěl na župnej runinje do zwjazka zarjadowane. Najwažniše zaměry tutoho zhromadneho dźěła běchu prócowanje, tuchwilny prowincielny charakter serbskeje literatury přewinyć a tež němske čitarstwo docpěć. K tomu měještej přinošować wudaći měsačnika ''Neue Deutsche Literatur'', kotrejž běštej serbskej literaturje wěnowanej (1967; 1970). Nimo wobdźělenja serbskich awtorow na pisanskich kongresach wuwichu so płódne kontakty mjez němskimi a serbskimi awtorami.<ref name="Schön" ></ref>
 
We wobłuku institucionalizacije serbskeho kulturneho žiwjenja wuwiwaše towarstwo po 1951 systematiske aktiwity a wotmě wjacednjowske kubłanske a diskusijne seminary. Byrnjež so čłonojo zaso hłownje na hajenje rěče koncentrowali, měšachu so přiběrajcy ideologisce kubłani [[Domowina|Domowinscy]] funkcionarojo do dźěła towarstwa. 1953 bu za tutón zaměr samo wosebita literarna komisija w sekretariaće předsydstwa Domowiny zarjadowana.<ref name="Schön" ></ref>
 
Jako spisowaćeljo 1956 połoženje w serbskim nowinarstwje kritizowachu, bu tuta na posedźenju Domowiny „pesimistiski nacionalizm” wumjetowana. Brězan so na to z Domowinskeho předporučnistwa wróćo sćahny a wobmjezowaše so na spěchowanje młodych awtorow; organizatoriska dźěławosć towarstwa je so přetorhnyła.<ref name="Schön" ></ref>
 
Spočatk 1960 wuzwolichu serbscy awtorojo literarneho wědomostnika [[Jurij Młynk|Jurja Młynka]] za noweho předsydu. Towarstwo wobnowi literarne seminary a kooperowaše z beletristiskim lektoratom [[Ludowe nakładnistwo Domowina|Ludoweho nakładnistwa Domowina]]. Přez Młynka natwarichu so poněčim direktne kontakty k [[Pólska|pólskim]], [[Čěska|čěskim]], [[Juhosłowjanska|juhosłowjanskim]], [[Ukraina|ukrainskim]], [[Běłoruska|běłoruskim]] a [[Ruska|ruskim]] spisowaćelam. Koło organizowaše čitanske zarjadowanja w městach a wsach we Łužicy a zwonka njeho, a 1969 forměrowaše so pod nawodom [[Kito Lorenc|Kita Lorenca]] zaso skupina młodych awtorow, z kotrejež wuńdźe nowa generacija spisowaćelow.<ref name="Schön" ></ref>
 
Wot 1977 zarjadowa towarstwo prawidłownje zhromadnje z [[Lipsk|Lipšćanskim]] germanistom Walfriedom Hartingerom literarnokritiske seminary a wot 1978 kóždolětnje Serbski festiwal poezije. Wot 1970tych lět je wjacorych talentowanych awtorow na literarnyLiterarny institut Johannesa R. Bechera w Lipsku delegował.<ref name="Schön" ></ref>
 
W prěnjej połojcy 1980tych lět rosćeše mjezsobna njedowěra mjez někotrymi awtorami a předsydstwom. Tole zwisowaše mjez druhim z dohladowanjom přez stasi a z diferencami w literarnoteoretiskich prašenjach, kotrež wjedźechu k cofnjenju wjacorych awtorow.<ref name="Schön" ></ref>
 
Po politiskim přewróće 1991 zjednoćichu so serbscy spisowaćeljo, z wuwzaćom awtorow kaž Kita Lorenca a [[Róža Domašcyna|Róže Domašcyneje]], z druhimi serbskimi wuměłcami do [[Zwjazk serbskich wuměłcow|Zwjazka serbskich wuměłcow]], kiž pod třěšnym zwjazkom Domowiny sobu operuje podpěru [[Załožba za serbski lud|Załožby za serbski lud]].<ref name="Schön" ></ref>
 
2014 bu Koło serbskich spisowaćelow we wobłuku Zwjazka serbskich wuměłcow wobnowjene.
 
== Předsydźa Koła serbskich spisowaćelow ==
* 1924–1933 [[Jakub Lorenc-Zalěski]]
* (1934/35 prawdźepodobne [[Romuald Domaška]])
* 1946–1952 [[Jurij Brězan]] a [[Měrćin Nowak-Njechorński]]
* 1952–1960 Jurij Brězan
* 1960–1967 [[Jurij Młynk]]
* 1967–1976 [[Jurij Koch]]
* 1976–1987 [[Jurij Krawža]]
* 1987–1990 [[Jan Wornar]]
* 1990/91 Jurij Koch
 
Rjadka 45:
 
== Literatura ==
* [[Jurij Młynk]]: 65 Jahre Arbeitskreis sorbischer Schriftsteller, w: ''Neue Deutsche Literatur'' 15 (1967), 3.
* [[Sigmund Musiat]]: ''Sorbische/Wendische Vereine 1716–1937'', Bautzen 2001.
* [[Josef Páta]]: ''Z kulturneho žiwjenja Łužiskich Serbow po Swětowej Wójnje''. Koło serbskich spisowaćelow, 1932, 97 str.
* [[Franc Šěn]]: Schriftstellervereinigungen, w: Sorabicon. [https://www.sorabicon.de/kulturlexikon/artikel/prov_ecm_glj_r3b/ Přistupny online]
* [[Dietrich Šołta]]: Sorbische Literatur 1918–1945, w: Projekat Rastko – Lužica. [https://www.rastko.rs/rastko-lu/uvod/dscholze-literatur1918-1945_ger.html Přistupny online]
* [[Jan Wornar]]: 90 Jahre im Dienste der sorbischen Literatur, w: ''Bautzener Kulturschau'' 40 (1990), 3.
 
== Žórła ==
<references/>
== Wotkaz ==
* {{DNB-Portal|16214073-3}}
 
[[Kategorija:Serbska literatura]]
Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije