Bosćan Tecelin Mět: Rozdźěl mjez wersijomaj

Inhalt gelöscht Inhalt hinzugefügt
S →‎Pomniki: dodawk
wobraz zasunyła
Rjadka 1:
'''Bosćan Tecelin Mět''' ({{wrěči|de}} ''Sebastian Tecelin Mieth''; * [[24. oktobra]] [[1759]] w [[Kukow|Kukowje]], † [[18. julija]] [[18351859]] w [[Róžant|Róžeńće]]) bě [[Serbja|serbski]] [[duchowny]] a [[spisowaćel]] nabožneje (katolskeje) [[Literatura|literatury]], kotrejež ćišć sam zapłaći.
 
== Žiwjenje ==
[[Dataja:20160506380DR Rosenthal Kloster Administratur.jpg|mini|Róžeńčanska administratura]]
[[Bosćij|Bosćan]] [[Mět]] narodźi so 24. oktobra 1759 jako syn žiwnosćerja na „Pólnym“Pólnym Młynkec“Młynkec” statoku, kaž jim do domu prajichu, na Róžeńčanskej droze w Kukowje. Je to posledni statok na lěwej stronje jědźeš-li z Kukowa won na směr Róžant. Po wopyće wjesneje šule, bě wot 1771–1775 šuler na gymnaziju w [[Nowa Cala|Nowej Cali]], wot [[1775]] [[1778]] w [[Praha|Praze]]. 17. junija 1778 zastupi do rjadu [[Cisterciens|Cisterciensow]] w Nowej Cali a přiwza mjeno pater Tecelin. Studowaše wot lěta 1779 – 1785 w Praze w [[Serbski seminar|Serbskim seminarje]] teologiju. [[30. apryla]] [[1785]] bu w [[Budyšin|Budyšinje]] na duchowneho wuswjećeny a bě hač do [[1793]] kapłan w Nowej Cali. [[1793]] – [[1816]] bě kapłan w Róžeńće. [[25. měrca]] lěta [[1816]] sta so wosmy administrator Róžeńčanskeje swjatnicy, hdźež so [[4. meje]] [[1822]] na wuměnk poda, mjez druhim, zo by wjace chwile měł za pisanje. Wuměnk woznamjenješe, zo njeměješe drje wjace administraturu na starosći, ale dušepastyrske dźěło jemu zwosta. To rěka mjez druhim, zo swjećeše serbske Bože mšě na njedźelach a swjatych dnjach z prědowanjom a słuchaše spowědźe, po zdaću měješe tež nabožinu. Přichodny administrator, pater Polykarp Schoen běše mjenujcy [[Němčina|Němc]]. Jako woswjeći pater Tecelin Mět [[6. meje]] [[1835]] swój złoty měšniski jubilej, přeprosy přitomnych na swój pohrjeb. Hižo měsacaj pozdźišo [[18. julija]] [[1835]] zemrě 76lětny. Pohrjebany bu w Róžeńčan swjatnicy. Před wołtarjom je do zemje zapołoženy wopomnjaty kamjeń z mjenom Mith.
[[Michał Hórnik]] pisa w lěće 1885 w [[Katolski Posoł|Katolskim Posole]] „Dopomnjećo“Dopomnjećo na njeboh P. Tecelina”. Wón wopisuje [[Klóšter|klóšterskeho]] duchowneho P. Tecelina Měta jako dobreho měšnika, wučerja a prědarja, kotrehož ludźo jako tajkeho znajachu a česćachu. Wón bě so za duchowne zbožo swojeho ludu swěru starał. Bě rozhladny pedagog a wučer. Započinaše z čitanjom pola serbskich dźěći w maćernej rěči, zo by jich rozum rozwił. Chcyše, zo zrozumja słowo Bože a nabožne wěrnosće. Je wužitnosć serbskeho čitanja spóznał a tohodla hač do smjerće njewustawajo dźěłał a knihi wudawał. To wšitko činješe přidatnje k jeho słužbje jako duchowny.
Bosćan Tecelin Mět spisa mjez 1809 a 1834 cyły rjad nabožnych knihow, kotrež běchu zdźěla jara wobšěrne. Katolscy Serbja drje mějachu hižo někotre knihi a knižki za cyrkwinsku potrjebu a tež za nabožnu pobožnosć doma, ale šulske knihi falowachu. Knihi Měta wužiwachu so předewšěm za dźěći a šulsku młodźinu za nabožnu wučbu, nyšpory a duchowne rozpominanja. Z tym serbske pismowstwo njesměrnje wobohaći. Zaměrnje prócowaše so w swojich spisach wo porjedźenje a zjednorjenje serbskeho prawopisa.
Rjadka 16:
 
== Twórby ==
* 1809: ''Katechizm křesćanskeje katólskeje wučby za mjeńše dźěći''
* 1809: ''Křesćanske katólske rozwučenja, kotrež ći wučerjo w šuli a ći starši w domach tym mjeńšim dźěćom... předlazować maja''
* 1814: ''Stawizny Noweho Zakonja''
* 1816: ''Pobožnosć na swjatym schodźe w Krupcy''
* 1818: ''Dwě prědowančce za k. njewučenych wjesnych ludźi ... w Róžeńće''
* 1819 (1823 ćišćane): ''Kročenje za Chrystusom'' (přełožk Tomaša Kempenskeho ''De imitatione Christi'')
* 1822: ''Pobožnosć toho křižoweho puća''
* 1829: ''Jadro křesćanskeje wučby z přidawkom serbskich kěrlušow''
* 1834: ''Česćowanje swjatych, wosebje swj. Marije'' (zwjazk prědowanjow w rukopisu)
 
* 1809: ''Katechizm křesćanskeje katólskeje wučby za mjeńše dźěći''
== Pomniki ==
[[Dataja:Róžant – Tecelin Mět.jpg|mini|upright|Wopomnjenska tafla při cyrkwi w Róžeńće]]
Tři pomniki dopomnjeja na „Zachowarja serbskeje rěče“.
 
* 1809: ''Křesćanske katólske rozwučenja, kotrež ći wučerjo w šuli a ći starši w domach tym mjeńšim dźěćom... předlazować maja''
* wopomnjenski kamjeń
 
* 1814: ''Stawizny Noweho Zakonja''
Naprawo před wołtarjom cyrkwje w Róžeńće je do zemje zapołoženy wopomnjenski kamjeń z napismom „P. Tecelinos Mith“ a datumomaj narodźenja a zemrěća. Prawdźepodobnje je to narowny kamjeń.
 
* 1816: ''Pobožnosć na swjatym schodźe w Krupcy''
* pomnik w Kukowje
 
* 1818: ''Dwě prědowančce za k. njewučenych wjesnych ludźi ... w Róžeńće''
K 50tym posmjertninam Tecelina Měta bu w Kukowje před jeho ródnym domskim na Róžeńčanskej čo. 41 wotkryty zjawny pomnik, kotryž mjenuje iniciator [[Michał Hórnik]] prěni zjawny pomnik w (katolskich) Serbach. Scyła prěni zjawny pomnik zasłužbnemu Serbej wothladajo wot narownych pomnikow bě so hižo 18 lět do toho w [[Budestecy|Budestecach]] za [[Jan Michał Budar|Jana Michała Budarja]] stajił, tehdy z wobdźělenjom ewangelskich kaž tež katolskich Serbow.
 
* 1819 (1823 ćišćane): ''Kročenje“Kročenje za Chrystusom''Chrystusom” (přełožk Tomaša Kempenskeho ''De“De imitatione Christi'')Christi”
Kukowske „Casino“ (Katolska Bjesada) bě so postarało wo jeho postajenje. Njedźelu, 30. awgusta 1885 bu zarjadowany swjedźeń k česći njeboh patra Tecelina Měta. Syły ludźi běchu so k tutej swjatočnosći zhromadźili na kotrejž bu pomnik wotkryty. Swjedźensku narěč měješe Chróšćanski farar [[Jakub Wornar]].
 
* 1822: ''Pobožnosć toho křižowehokžižoweho puća''
Na zornowcowym murjowanym podstawku je postajeny wysoki obelisk ze syenita.
 
* 1829: ''Jadro křesćanskeje wučby z přidawkom serbskich kěrlušow''
Do njeho je w złoćanym pismje zadypane:
:P. Bosćij Tecelin
:Mět,
:měšnik we ciscercisskim
:rjedźe,
:rodźeny 24. oktobra 1759
:na tutej žiwnosći,
:zemrjety 18. julija 1835
:we Róžeńće.
 
* 1834: ''Česćowanje swjatych, wosebje swj. Marije'' (zwjazkZwjazk prědowanjow w rukopisu)
:K wopomnjeću 50lětneho
:smjertneho dnja sławneho,
:njewustawaceho serbskeho
:spisowarja a swěrneho a
:rozhladneho duchowneho
:wučerja
 
== Pomniki ==
:postajichu tutón wopomnik
[[Dataja:Pomnik před jeho ródnym domom w Kukowje .jpg|mini]]
:k znamju swojeje njeza-
Tři pomniki dopomnjeja na „Zachowarja“Zachowarja serbskeje rěče“rěče”.
:pomniteje česćownosće
:dźakowni Serbjo.
 
* wopomnjenski kamjeń
Napis poda [[Wotrow]]ski farar [[Jakub Herman]], pomnik zhotowi kamjenjećesar Adolf Redl z Kamjenca. Pomnik bu ze srědkow towarstwa a darow z ludnosće płaćeny a bu posledni raz w lěće 2011 wobnowjeny.<ref>[[Trudla Malinkowa]]: ''Serbske pomniki.'' LND 2019, str. 86–87.</ref>
 
Naprawo před wołtarjom cyrkwje w Róžeńće je do zemje zapołoženy wopomnjenski kamjeń z napismom „P“P. Tecelinos Mith“Mith” a datumomaj narodźenja a zemrěća. Prawdźepodobnje je to narowny kamjeń.
 
* pomnik w Kukowje
 
KukowskeK „Casino“50.tym (Katolskaposmjertninam Tecelina Měta bu w Kukowje před jeho ródnym domskim wotkryty zjawny pomnik, kiž mjenuje Hórnik prěni zjawny pomnik w Serbach. Kukowske Bjesada)“Casino” bě so postarało wo jeho postajenje. Njedźelu, 30. awgusta 08.1885 bu zarjadowany swjedźeń k česći njeboh patra Tecelina Měta. Syły ludźi běchu so k tutej swjatočnosći zhromadźili na kotrejž bu pomnik wotkryty. Swjedźensku narěč měješe Chróšćanski farar [[Jakub Wornar]].
 
Na zornowcowym murjowanym podstawku je postajeny wysoki obelisk ze syenita.
 
Do njeho je w złoćanym pismje zadypane:<blockquote>
:P “P. Bosćij Tecelin
: Mět,
: měšnik we ciscercisskim
: rjedźe,
: rodźeny 24. oktobra 1759
: na tutej žiwnosći,
: zemrjety 18. julija 1835
: we Róžeńće.
: K wopomnjeću 50lětneho
: smjertneho dnja sławneho,
: njewustawaceho serbskeho
: spisowarja a swěrneho a
: rozhladneho duchowneho
: wučerja
:postajichu nastajichu tutón wopomnik
: k znamju swojeje njeza-#
: pomniteje česćownosće
: dźakowni Serbjo.
</blockquote>[[Dataja:Róžant – Tecelin Mět.jpg|mini|upright|Wopomnjenska tafla při cyrkwi w Róžeńće]]
* wopomnjenska tafla w Róžeńće
 
Pódla zachoda Róžeńčan swjatnicy bu 14. julija 1935 składnostnje 100tych100.tych posmjertnin patra Tecelina Měta wotkryta wopomnjenska tafla k jeho česći. Tež k tutej swjatočnosći zhromadźichu so Serbja bjez rozdźěla konfesijow we wulkej ličbje. Bě to jednaposlednja zwulka poslednich wulkich zhromadźiznowzhromadźizna Serbow w dobje [[nacionalsocializm]]aNacionalsocializma. Tutón, mjeztym třeći pomnik bu připrawjeny, dokelž mějachu za trěbne na městnje skutkowanja Tecelina Měta pomnik postajić. Přemyslowanja drje běchu Kukowski pomnik přestajić, štož so njehodźi zwoprawdźić, dokelž bě kruće zamurjowany a w napisu pokiw na ródny dom. W nyšporje spominaše Njebjelčanski farar [[Michał Mič]] na žiwjenje a skutkowanje Měta, při wotkryću před cyrkwju porěčachu farar [[Jan Wjenka]], předsyda Domowiny [[Pawoł Nedo]] a [[Jurij Hejduška]].<ref>[[Trudla Malinkowa]]: ''Serbske pomniki.'' LND 2019, str. 99–100.</ref>
 
Na tafli je napisane: <blockquote>
Zeile 81 ⟶ 84:
 
== Baseń k česći Tecelina Měta ==
<blockquote>[[Jakub Bart - Ćišinski]]
 
TECELINEJ MĚTEJ
Zeile 137 ⟶ 140:
* [[Rudolf Jenč]]: ''Stawizny serbskeho pismowstwa''. LND 1954, str. 212sl.
* [[Měrćin Salowski]] (wud.): ''Wosady našeje domizny.'' Krajan 3, Nakładnistwo swj. Bena w Lipsku, 1984
 
== Nóžki ==
<references />
 
{{DEFAULTSORT:Mět, Bosćan Tecelin}}
Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije