Pawoł Šenkar: Rozdźěl mjez wersijomaj

Inhalt gelöscht Inhalt hinzugefügt
Rartat (diskusija | přinoški)
Keine Bearbeitungszusammenfassung
formalije
Rjadka 1:
'''Pawoł Šenkar''' (* [[3. měrca]] [[1925]], w [[Serbske Pazlicy|Serbskich Pazlicach]], † [[12. decembra]] [[1948]], Serbskerunje Pazlicytam) bě horliwyjedyn az njesprócniwy wjednikwjednikow młodźiny powójnskeho časa w serbskej [[Łužica|Łužicy]]. Wón bě prěni serbski brigadnik hibanja [[Serbska młodźina|Serbskeje młodźiny]] wot 1946 do 1948.
 
=== Žiwjenje ===
Pawoł Šenkar narodźi so jako jedyn z třoch synow žiwnosćerja do hornjoserbsko-katolskeje swójby. Z bratromaj Janom a Benom a sotru Marju kubłaše so w nabožnym a narodnym wědomju wote staršeju kaž tež wosadneho fararja Michała Miča. PotymPo tym, zo Pawoł bě dwurjadownisku šulu w [[Njebjelčicy|Njebjelčicach]] wuchodźił, poda so na rjemjesło mulerstwa. Nimo toho pomhaše nanej a maćeri w domjacnosći a nawuči sebi tak wšě ratarske dźěła. Tola druha swětowa wójna njedaše dołho na so čakać a tak ćehnješe z bratromaj za Němcow do wójny. Z wójnskeje jatby so nawróćiwši dožiwi blisko [[Torhow|Torhowa]] wukónc wójny ze zetkanjom ameriskich a sowjetskich wójskow. Tute doskónčne dobyće nad fašizmom, štož bě zdobom za serbski lud wuswobodźenje ze smjertneho stracha, pohoni jeho do dźěła. 1946 poda so z druhimi Serbami, mjez nimi [[Jurij Brězan]], na brigadowanje do [[Juhosłowjanska|Juhosłowjanskeje]]. Z JuhosłowjanskejeWottam so wróćiwši załoži prěnju brigadu Serbskeje młodźiny, Serbskopazličansku brigadu, a bu jeje načolnik. Po boku [[Jurij Brězan|Jurja Brězana]] skutkowaše 1947 a 1948 jako sekretar [[Serbska młodźina|Serbskeje młodźiny]] w župje “Michał Hórnik”. Jeho rozprawy we „Hłosu Młodźiny“ (přiłoha [[Nowa doba|Noweje doby]]) wo młodźinskim dźěle tuteje župy wotbłyšćuja jeho aktiwnosć. 1947 poda so na chwilu zaso ze serbskej brigadu do Juhosłowjanskeje, na natwar železniskeje čary [[Bosanski Šamac-Sarajevo|Šamac]]–[[Sarajewo]]. Serbskopazličanska brigada poda so 16. februara 1948 jako prěnja brigada na twarnišćo [[Serbski dom|Serbskeho domu]]. 1948 zwoła so Pawoł Šenkar do Centralneho serbskeho wuběrka, potympo tym zo bě so serbski[[Serbski zakoń]] 17. apryla 1948 schwalił. Tak wěnowaše so jako přistajeny [[Domowina|Domowiny]] předewšěm Wojerowskej župje “Handrij Zejler”. Tež 1948 poda so z wukrajnej brigadu “Alojs„Alojs Andricki”Andricki“ do Juhosłowjanskeje na twar awtodróhi [[Běłohród-]]–[[Zagreb]] („awtodróha bratrowstwa a jednoty“). Z pioněrskej železnicu přepućowa Pawoł cyły wulki park “Maksiměr” w Zagrebje. Na zjězdźe brigadnikow w awgusće 1948 w [[Delni Wujězd|Delnim Wujězdźe]] so hišće wobdźěli. Bórze na to, spočatk oktobra pak nahle na zazymnjenje płucow zemrě.
 
==== K jeho wosobinje ====
PawołŠenkar bě zahorjeny za serbske młodźinske dźěło a zrozumješerozumješe młodźinu do dźěła pohonjeć – jako dopokaz njech słuži tehdom sylna a žiwa Serbskopazličanska wjesna młodźina, wobstejaca z 25 do 27 młodostnych.<ref name=":0">Serbski rozhłós, 1. serbska młodźinska brigada pod nawodom Pawoła Šenkarja</ref> Mjez nimi tež jeho štyri lět młódša sotra Marja, jej bě tehdy, 1947, 18 lět. Dopomina so na brigadowanje za serbski dom.
 
“''{{Citat2|Tón je to organizował, tych wjesnych k tomu. To su so přeco něšto [młodostni] namakali, njewěm kelko smy my to byli, 16ćo smy byli [...]. [Pawoł] je tajki był, [zahorjacy]. Potom je wón piskał [...] na ciharmoni- [ce] [...]. Wón njeje na žanu [hudźbnu] šulu chodźił, ale hdyž je wón takle wote mšě přišoł, potom by so wón při kamorje stupił a potom by wón te kěrluše [...] piskał zas – nahaj, to potom młodźinu tež hromadźe dźeržało, tajke něšto.''“<ref name=":2">Serbski rozhłós, 60 lět Serbski dom</ref>}}
 
“''Spěw a dźěło, to běštej fanal powójnskeje dźěćiny a młodźiny''”, Helmut Ledźbor piše - a dale rěka w Serbskich Nowinach 2003 so na Pawoła Šenkarja dopominajo: “''Nihdy njezabudu, z kajkej žiwjenskej wolu je Pawoł nam dźěćom powójnsku nuzu a prostotu přeswědčiwje znjesć pomhał. Hdyž zahrachmy hody 1945 na žurli w Njebjelčicach Marje Kubašec hodownu hru »Rumpodich jaty«, bě Pawoł w adwenće wjesne holcy zhromadźił, zo bychu dźěćom jednore hrajki zešili, rukajcy spletli. Kak je Pawoł tón jedyn kamjeńtwjerdy »Połčničanski poprjanc« za wšitke dźěći zwjedł, zwosta jeho potajnosć, runje tak kaž hodowny dar, kofejowy hornčk z napisom »Hody 1945«.''”<ref>Ledźbor, Helmut, Serbske Nowiny, 4.11.2003, K 55. Posmjertninam brigadnika Pawoła Šenkarja, Horliwy budźer a pohonjer serbskeje młodźiny</ref>
 
{{Citat2|Nihdy njezabudu, z kajkej žiwjenskej wolu je Pawoł nam dźěćom powójnsku nuzu a prostotu přeswědčiwje znjesć pomhał. Hdyž zahrachmy hody 1945 na žurli w Njebjelčicach [[Marja Kubašec|Marje Kubašec]] hodownu hru »Rumpodich jaty«, bě Pawoł w adwenće wjesne holcy zhromadźił, zo bychu dźěćom jednore hrajki zešili, rukajcy spletli. Kak je Pawoł tón jedyn kamjeńtwjerdy »Połčničanski poprjanc« za wšitke dźěći zwjedł, zwosta jeho potajnosć, runje tak kaž hodowny dar, kofejowy hornčk z napisom »Hody 1945«.<ref>Ledźbor, Helmut: ''K 55. Posmjertninam brigadnika Pawoła Šenkarja – horliwy budźer a pohonjer serbskeje młodźiny.'' Serbske Nowiny, 4. nowembra 2003</ref>}}
“''Wón bě wulki Serb hižo w swojich młodych lětach: sekretar Serbskeje młodźiny w Kamjenskej Domowinskej župje. Jako horliwc, jako aktiwist přenjeje hodźiny je wón organizował historisku prěnju brigadu, kotraž je w februaru 1948 na twarnišću Serbskeho domu w Budyšinje rozpadanki rumować započała. Wón bu prěni brigadnik Serbskeje młodźiny! [...] Pawoł Šenkar [je a wostanje jim] na wěčne přikład.''”<ref>Rječka, Beno, Nowa doba, Předźenak, 22.10.1988, Domowina njesprócniweho Pawoła Šenkarja česćiła</ref>
 
“''{{Citat2|Wón bě wulki Serb hižo w swojich młodych lětach: sekretar Serbskeje młodźiny w Kamjenskej Domowinskej župje. Jako horliwc, jako aktiwist přenjejeprěnjeje hodźiny je wón organizował historisku prěnju brigadu, kotraž je w februaru 1948 na twarnišću Serbskeho domu w Budyšinje rozpadanki rumować započała. Wón bu prěni brigadnik Serbskeje młodźiny! [...] Pawoł Šenkar [je a wostanje jim] na wěčne přikład.''”<ref>Rječka, Beno,: ''Domowina njesprócniweho Pawoła Šenkarja česćiła.'' Nowa doba, Předźenak, 22.10.1988, Domowinaoktobra njesprócniweho Pawoła Šenkarja česćiła1988</ref>}}
„''Při rowje scharakterizowa Jurij Brězan Pawoła Šenkarja jako přikładneho, za česću nježedźaceho dźěłaćerja [...]''”<ref>Rajš, Nowa doba, 9.10.1978, Před 30 lětami Pawoł Šenkar zemrěł</ref>, “''kotryž dawa přikład wšěm brigadnikam a na kotrehož woni ženje njezabudu.''”<ref>Cuška, Hinc, Nowa doba, Předźenak, 22.10.1988, Do stawiznow swojeho serbskeho ludu jako jeho prěni brigadnik zašoł</ref>
 
„''Při rowje scharakterizowa Jurij Brězan Pawoła Šenkarja jako přikładneho, za česću nježedźaceho dźěłaćerja [...]''”<ref>Rajš, Nowa doba, 9.10.1978,: ''Před 30 lětami Pawoł Šenkar zemrěł.'' Nowa doba, 9. oktobra 1978</ref>, “''kotryž dawa přikład wšěm brigadnikam a na kotrehož woni ženje njezabudu.''”<ref>Cuška, Hinc, Nowa doba, Předźenak, 22.10.1988,: ''Do stawiznow swojeho serbskeho ludu jako jeho prěni brigadnik zašoł.'' Nowa doba, Předźenak, 22. oktobra 1988</ref>
 
Jurij Brězan, kotryž bě huskowusko z nim hromadu dźěłał, powědaše husto wo anekdoće, kak je sebi Pawoła za prěnju brigadu za akciju “Natwarjamy„Natwarjamy Serbski dom”dom“ zdobył. Tež w jeho awtobiografiji “Mein''Mein Stück Zeit”Zeit'' wěnuje so Pawołej z jadriwej dopomnjenku na meju 1948:
 
<small></small><blockquote>''“Ein{{Citat2|Ein junger Maurer, sehr handfester Chef seiner Brigade, hielt die »Winterschule« – bunt und zufällig, wie sich eben ein Lehrender fand (eine Brigade lernte die halbe Elektrizität auswendig, weil es unter ihnen einen jungen, für sein Fach begeisterten Elektriker gab) – , der Maurer also hielt solche Kopfarbeit wenn nicht eben für schädlich, so doch für höchst unnütz und als Arbeit nicht nachweisbar. Ihn traf ich eines Abends allein an, er riß ein Heft vom Tisch und setzte sich darauf. Es geriet mir dann trotzdem in die Hand. Er hatte sorbische Choräle aufgeschrieben, auswendig, als selbstgefertigtes Diktat, und dieses dann anhand des Gesangsbuches ehrlich zensiert. Er schämte sich nicht seiner vielen groben Fehler – hatte ihn doch die Zweiklassenschule als Analphabeten in seiner Muttersprache entlassen – , er war zornig vor Scham, weil ich ihn beim Lernen ertappt hatte.''</blockquote><blockquote>''Vielleicht ein Jahr später stand er einmal kurz vor Mittagnacht vor meiner Tür, triefend vor Nässe – es regnete seit Stunden – und so fröhlich, wie ihn noch keiner gesehen hatte. Unter Rock und Hemd zog er ein Papier hervor, ich müsse es lesen, sofort und ohne Verzögerung, etwa, indem ich ihm aus seinen Sachen hülfte.''</blockquote><blockquote>''Er hatte eine kleine Erzählung geschrieben und brauchte auf der Stelle einen, der sich mit ihm freute und mit ihm stolz war. Stolz nicht auf ein bedeutendes Stück Kunst – dafür hielt er seine Erzählung selbst nicht – , sondern darüber, daß er, der ungebildete Dorfjunge und Maurer, Verächter brotloser Künste, sich nun auch ein Stück geistigen Lebens angeeignet hatte.
 
Vielleicht ein Jahr später stand er einmal kurz vor Mittagnacht vor meiner Tür, triefend vor Nässe – es regnete seit Stunden – und so fröhlich, wie ihn noch keiner gesehen hatte. Unter Rock und Hemd zog er ein Papier hervor, ich müsse es lesen, sofort und ohne Verzögerung, etwa, indem ich ihm aus seinen Sachen hülfte.
 
Er hatte eine kleine Erzählung geschrieben und brauchte auf der Stelle einen, der sich mit ihm freute und mit ihm stolz war. Stolz nicht auf ein bedeutendes Stück Kunst – dafür hielt er seine Erzählung selbst nicht – , sondern darüber, daß er, der ungebildete Dorfjunge und Maurer, Verächter brotloser Künste, sich nun auch ein Stück geistigen Lebens angeeignet hatte.
 
Niemals habe ich mich über einen ersten literarischen Versuch so gefreut wie zu jener mitternächtlichen Stunde. Der junge Maurer, der drei Stunden lang durch kalten, peitschenden Regen gelaufen war, ist für mich die Symbolfigur jener Jugend geworden, die nach dreißig geknechteten die erste über das Bürgerliche Gesetzbuch hinaus freie sorbische Generation war und mit und in der Arbeit schnell lernte, sich in der Freiheit zu bewegen.”''<ref>Brězan, Jurij. ''Mein Stück Zeit''.1. nakład. Lipsk: Kiepenheuer, 1998, str. 331-332331sl.</ref></blockquote>}}
 
Jurij Brězan, kotryž bě husko z nim hromadu dźěłał, powědaše husto wo anekdoće, kak je sebi Pawoła za prěnju brigadu za akciju “Natwarjamy Serbski dom” zdobył. Tež w jeho awtobiografiji “Mein Stück Zeit” wěnuje so Pawołej z jadriwej dopomnjenku na meju 1948:
<small></small><blockquote>''“Ein junger Maurer, sehr handfester Chef seiner Brigade, hielt die »Winterschule« – bunt und zufällig, wie sich eben ein Lehrender fand (eine Brigade lernte die halbe Elektrizität auswendig, weil es unter ihnen einen jungen, für sein Fach begeisterten Elektriker gab) – , der Maurer also hielt solche Kopfarbeit wenn nicht eben für schädlich, so doch für höchst unnütz und als Arbeit nicht nachweisbar. Ihn traf ich eines Abends allein an, er riß ein Heft vom Tisch und setzte sich darauf. Es geriet mir dann trotzdem in die Hand. Er hatte sorbische Choräle aufgeschrieben, auswendig, als selbstgefertigtes Diktat, und dieses dann anhand des Gesangsbuches ehrlich zensiert. Er schämte sich nicht seiner vielen groben Fehler – hatte ihn doch die Zweiklassenschule als Analphabeten in seiner Muttersprache entlassen – , er war zornig vor Scham, weil ich ihn beim Lernen ertappt hatte.''</blockquote><blockquote>''Vielleicht ein Jahr später stand er einmal kurz vor Mittagnacht vor meiner Tür, triefend vor Nässe – es regnete seit Stunden – und so fröhlich, wie ihn noch keiner gesehen hatte. Unter Rock und Hemd zog er ein Papier hervor, ich müsse es lesen, sofort und ohne Verzögerung, etwa, indem ich ihm aus seinen Sachen hülfte.''</blockquote><blockquote>''Er hatte eine kleine Erzählung geschrieben und brauchte auf der Stelle einen, der sich mit ihm freute und mit ihm stolz war. Stolz nicht auf ein bedeutendes Stück Kunst – dafür hielt er seine Erzählung selbst nicht – , sondern darüber, daß er, der ungebildete Dorfjunge und Maurer, Verächter brotloser Künste, sich nun auch ein Stück geistigen Lebens angeeignet hatte.
Niemals habe ich mich über einen ersten literarischen Versuch so gefreut wie zu jener mitternächtlichen Stunde. Der junge Maurer, der drei Stunden lang durch kalten, peitschenden Regen gelaufen war, ist für mich die Symbolfigur jener Jugend geworden, die nach dreißig geknechteten die erste über das Bürgerliche Gesetzbuch hinaus freie sorbische Generation war und mit und in der Arbeit schnell lernte, sich in der Freiheit zu bewegen.”''<ref>Brězan, Jurij. ''Mein Stück Zeit''.1. nakład. Lipsk: Kiepenheuer, 1998, str. 331-332.</ref></blockquote>
Ze swojej stajnej wjesołosću, zahoritosću za serbske młodźinske dźěło a ze stajnje wotewrjenym wuchom přeswědči serbsku młodźinu, zo móže swój přichod sama do rukow wzać a pokaza na trěbnosć pomocy ze stron młodźiny. “''Pawoł Šenkar je zrozymjał wšěch młodźinskich za to dóstać.''” To štož bě fašizm rozbił, chcyše zaso natwarić a sebi přez to lěpše žiwjenje stworić, tak dopominaše so Pawoł Brojer na Pawoła Šenkarja.<ref name=":0" />
 
==== Pućrubar pokroka – 1. serbski brigadnik ====
Z wójnskejwójnskeje jatby so dom wróćiwši widźeše chudobu a nuzu, kotraž witaše ze wšěch kóncow Łužicy. Wójna bě kónc apryla resp. spočatka meje 1945, w poslednich wójnskich dnjach, tež serbskich wsach pobyła. Kónc wójny bě Pawołej, w narodnym wědomju kubłanym, pak wumoženje a nadźija lěpšeho přichoda serbskeho ludu. Byrnjež so serbska dźěćina na puć do Čěskeje podała, zo by so tam kubłała, zwosta Pawoł we Łužicy a měješe zwostawacych wěsće poboku za natwarjace dźěło. Napjelnjeny z nadźiju a elanom hromadźeše sebi wokoło sebje wjesnu młodźinu, přeswědčeny wo lěpšim přichodźe Serbstwa, kotryž sebi móža jenož sami stworić. Tuž “do dźěła, do dźěła wšo štož strowe stawy ma!”
 
Tež za dźěćinu bě z přikładom a zwoła sej jich do brigady skupinskeho dorosta (BSD). Ze žortowej žiłku, mohł rjec pryzlemi, budźeše jich kedźbnosć: Tak běše sebi krótko do póstnic hólcy zwołał, jemu wróbliki popadnyć. Za što je Pawoł trjebaše, nochcyše jim přeradźić. Nazajtra běchu póstnicy a Pawoł předstaji žortnu scenu Jejkaceho Handrija. Jako so za sylny poklesk podźakowa, zejmowa Pawoł kłobuk a z kłobuka wulećachu wróbliki. Cyła přepjelnjena žurla so třaseše, hdys a hdyš křiki holcow. Dźěći so smějachu. Za hody 1945 bě Pawoł holcy prosył, zo bychu dźěćom jednore hrajki zešili a rukajcy spletli. Tež Połčničanski poprjanc bě za dźěći wobstarał. Kak bě jón a kofejowy hornčk z nadpismom “Hody 1945” wobstarał, njeje nikomu přeradźił. Su to tute wašnički Pawoła, kotrež přićahowachu dźěćinu a młodźinu do swojeho dźěła.
Zeile 63 ⟶ 72:
Je smjerć. Nět daj ći Bóh swój swjaty měr
A wěčny wotpočink we swojim raju.«
 
Wutoru, 12.10. oktobra 1948, zemrě w starobje 23 lět Pawoł Šenkar. Ze Serbskich Pazlic do Njebjelčic přewodźeše syła Serbskeje młodźiny z Hornjeje a Delnjeje Łužicy Pawoła na wěčny wotpočink. Jako prěnja zmawowaše Serbskopazličan brigadna chorhoj, wjele jej sćěhowachu – symbol dźěłowych brigadow, za kotrež je wón był žiwy. Beno Šołta přednjesy baseń Jurja Brězana a Njebjelčanscy rozžohnowachu Pawoła ze spěwom “Ow''Ow Božo, smil so nade mnu”mnu''.
 
==== Wuznamjenjenje ====
Zeile 73 ⟶ 83:
<references/>
 
{{DEFAULTSORT:Šenkar, Pawoł}}
[[Kategorija:Muž]]
[[Kategorija:Rodź. 1925]]
[[Kategorija:Zemr. 1948]]
[[Kategorija:Serb]]
[[Kategorija:Wosoba (Serbske Pazlicy)]]
[[Kategorija:Domowina]]
Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije