Wikipedija

Nahuatl (rěč): Rozdźěl mjez wersijomaj

Stawizny wersijow interaktiwnje přepytać
← Předchadna změnaPřichodna změna →
Inhalt gelöscht Inhalt hinzugefügt
WizuelnyWikitekst
SKeine Bearbeitungszusammenfassung
Rjadka 17:
'''Nahuatl''' [ˈnaː.wat͡ɬ] je indianska rěč z [[uto-actekiske rěče|uto-actekiskeje]] [[rěčna swójba|rěčneje swójby]].
 
Nahuatl rěkarěči 1někak 5001,5 000milionow ludźi w [[srjedźna Amerika|srjedźnej Americe]], kotřiž předewšěm w meksikanskichmexiskich zwjazkowych statach [[Puebla (zwjazkowy stat)|Puebla]], [[Veracruz (zwjazkowy stat)|Veracruz]], [[Hidalgo (zwjazkowy stat)|Hidalgo]] a [[Guerrero (Mexiko)|Guerrero]] su žiwi. NajwjetšeZwjetša su dwurěčnje ze [[Španišćina|španišćinu]] a Nahuatl wotrostli. Dźensniši Nahuatl ma wjele narěčow.
 
== Fonologija ==
Rjadka 69:
Přikład: ''Nimitzittaz.'' – „Budu će widźeć.“ Tuta sada wobsteji w Nahuatl z jeničkeho słowa, zestajene ze słowneho zdónka ''itta'' („widźeć“), prefiksa resp. prefiksoweho subjekta ''ni'' – („ja“), prefiksoweho objekta 2. wosoby ''mitz'' („će“) a sufiksa ''z'' (futur), tuž „Ja budu će widźeć.“
 
Přez hromadźe sadźenje wjacorych słownych zdónkow a [[afiks]]ow so móžeja jara dołhe słowa tworić, kotrež w europskich rěčach přez dołhe sady z wjele słowami wupraja. Tak rěka na př. ''nehualmoyecastemojmolunijtzinutinemisquiöni'' (Tetelcingo-Nahuatl): "Wy česće hódni čłowjekojoludźo byšće přińć a wam waše nosy storkali móhli, tak zo krawja, ale woprawdźe wy njejsće to činili <ref>SIL: A Long Word in Mösiehuali (Tetelcingo Nahuatl), http://www.sil.org/mexico/nahuatl/tetelcingo/14i-LongWord-nhg.htm</ref>. Dla tutych dołhich słowow ale tež někotrych za Europjanow njezwučeny zwukowych kombinacijow (wosebje jara časte ''tl'') bu a je rěč často jako pječa „njewurjekujomna“ woznamjenjena. To so pak hodźi na njewědu wo hinašim, nic europskim rěčnym koncepcé naspjet wjesć.
 
Wažny charakteristikum rěče Nahuatl je rozeznawanje mjez „pohibliwymi<!--beweglichen-->“ a „njepohibliwymi<!--unbeweglichen-->“ [[substantiw]]ami. „Pohibliwe“ substantiwy woznamjenja čłowjekowludźi, zwěrjata a někotre druhe zapřijeća. Wšě druhe substantiwy su „njepohibliwe“ a nimaja žadyn gramatiski [[plural]]. Mnohota so móže tu jenož přez doprědka sadźenje wot ličbnikow resp. słowa ''huel'' („wjele“) wupraji, na př. ''huel mitl'' („kłoki, šipy“ ab po słowje „wjele kłok“).
 
Pluralowe kóncowki móža jara rozdźělne być, při čimž eksistuje 8 rozdźělnych kóncowkow.<ref name="kauderwelsch">Kauderwelsch Band 179, Aztekisch (Nahuatl) Wort für Wort, 1. Auflage 2004, ISBN 3-89416-355-0, strony 24-25</ref>
Rjadka 88:
| -meh
| tlacatl - tlacameh
| Čłowjek - čłowjekojoludźo
|-
| -e
Rjadka 120:
|
|}
Někotre słowa zhibuja při tworjenju plurala drje singularowu kóncowku, podwojuja pak potom prěnju złóžku, kaž na př. ''ticitl'' („lěkar, hojer“), ''titici'' („lěkarjo“). Při někotrych słowach so kóncowka z podwojenju kombinuje, kaž na př. ''citlalin'' („hwězda“), ''cicitlaltin'' („hwězdy“). Při wjele słowach na -tl, kotrež čłowjekowludźi woznamjenja, so město toho kóncowka -h wužiwa, kaž na př. ''Mexicatl'' („Mexičan“), ''Mexicah''.<ref name="kauderwelsch" />
 
W narěčach móža wotchilne formy wustupować. Na př. potom so jewi město regularneho plurala wot ''calli'' („dom“): ''caltin'' („domy“) warianta ''calmeh''.<ref name="kauderwelsch" />
Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije