Přezwuk: Rozdźěl mjez wersijomaj
Inhalt gelöscht Inhalt hinzugefügt
S (Bot wotstronił cuzorěčne wotkazy nětko steja na Wikidatach: 29 Interwiki(s) + {{Interwiki conflict}}; kosmetiske změny |
SKeine Bearbeitungszusammenfassung |
||
Rjadka 2:
== Přeměnjene wokalow ==
Přezwuk je změna
▲Přezwuk je změna tych [[wokal]]ow, na kotrež [[fleksija|fleksiska]] abo wotwodna złóžka sćěhuje abo něhdy sćěhowa, kotraž wokal ''i'' abo [[połwokal]] ''j'' wobsahuje. Tuta změna wokala je typiska za młódše [[germanske rěče]].
▲Přezwuk dyrbi so wot [[Ablaut|ablauta]] rozeznawać.
=== Přičina za tuta wokalowa změna ===
Jasny [[wokal]] ''i'' wukonja [[Asimilacija (fonetika)|asimilowace]] skutkowanje připodobnjujo sej wokal
Přezwuki ''ö'' a ''ü'' so porno přisłušnemu wokalej z wótrišej hubu, resp. dale prědku w hubje
Tak praji so w [[srjedźowysokoněmčina|srjedźowysokoněmčinje]] ''ich valle,'' ale ''du vellest'' (fällst, hornjoserbsce: padaš), dokelž druha wosoba prěnjotnje měješe ''i'' (starowysokoněmsce ''fallis'').
Zeile 16 ⟶ 15:
Pozdźiše wuwiće (přez analogiju) je wšak tworjenje werba ''rüemen'' (rühmen, pódla ''ruomen'', hornjoserbsce: chwalić) z ''ruom'' (Ruhm, hornjoserbsce: sława); tu njemóžeše přezwuk primarnje nastać, dokelž w [[starowysokoněmčina|starowysokoněmčinje]] prěnjotny ''j'' infinitiwneje kóncowki bě so prjedawšeje změny ''-jan'' k ''-en'' dla hižo zhubił (germansce ''*hrōmjan'' → starowysokoněmsce ''hruomen, ruomen'').
Tež pola substantiwow, kotrychž zdónkowy wokal so w
Na druhej stronje ani zrědka njewustupuje, zo je so po zdaću ze zhubjenje zwuka ''i'' abo ''j'' tež jeho wuskutk, přezwuk, zhubił (t. mj. "wróćopřezwuk"), tak kaž na př. so w [[Srjedźowysokoněmčina|srjedźowysokoněmčinje]] a [[Nowowysokoněmčina|nowysokoněmčinje]] w [[Infinitiw|infinitiwje]] za [[Gotiska rěč|gotiski]] ''brannjan'' brennen praji, ale w [[Imperfekt|imperfekće]] srjedźowysokoněmsce ''brante'' (dźensa: brannte), hačrunjež wotpowědowaca gotiska forma rěka ''brannida''. We woprawdźitosći pak njeje so w tajkich padach (dołha zdónkowa złóžka) ženje přezwuk stał (hlej hižo starowysokoněmski ''brennen / branta / gi-brant'' !), dokelž wokal ''i'', wobchowany hišće w w gotišćinje mjezy słownym zdónkom a kóncowku imperfekta a participa perfekta, bě hižo prjedy w zapadogermanšćinje wupadnył. Do tuteje kategorije pada mj. dr. tež ''denken / dachte / gedacht'', ''bringen / brachte / gebracht'', nižoněmsce ''sööken / sochte / (ge-)socht'' resp. jendźelsce ''to seek / sought / sought'' (suchen / suchte / gesucht - změny dla z germanskeho ''*sōkjan → suohhen'' we wysokoněmčinje cyle bjez přezwuka); konsonantiske změnjenje (''k/g → ch/gh'', strata konsonanta ''n'') da so na zažne wupadnjenje wokala ''i'' wróćo zwjesć.
|