Herta Wićazec: Rozdźěl mjez wersijomaj

Herta wićazec je k generaci ewangelskeho lětnika štyrcetich lětow wosomnaćeho lětstotka přisłušała. Bohužel su jenož třiceći basnjow wot jeje zwostali <ref>Helena Ulbrechtová „Lužickoserbská literatura: její vývoj a pozice mezi středoevropskými literaturami“. Univerzita Karlova v Praze: Karolinum. Praha. 2009.</ref>, tohodla wóna njeměła wulki wuznam. Wobsah jeje basnjow je lubosći k přirodźe a mystika, ale tež jeje dźeło je „miły šlewjer, kotry wosłabi barby radosći“, je to předčuće wosebiteje bolosći. Hakle [[Róža Domašcyna]] <ref>Róža Domašcyna. „Herta Wićazec“. Serbska poezija. Том 32. Ludowe nakładnistwo Domowina. Budyšin. 1993.</ref> a Christian Prunitsch su ju a jeje dźěło znowa hódnoćili - po nimi wóna je předchadnjarka subjektiwiskeje lyriki była. [[Róža Domašcyna|Domašcyna]] je tři fazy jeje dźeła wopisała: mjez l. 1848 – 1850, mjez l. 1850 – 1854 a mjez l. 1856 – 1858. Spočatk jeje dźeło je to „Njezamponička“, - je prjeni prozowy baseń wot jej, kotry je w serbskich nowinach wozjewiły w lěće 1848, dopomni idylu němskeje literatury teho času.

''třeća faza'' (1856 – 1858): To je transcendentna faza jeje dźeła. Herta je so w druhim swěće pozhubiła, je depresiju přežyła, jenož čistosć wutroby a wěra su puć k zbožu. Ale po Herće zbožo na swěće njeje trajace, wóna je předstajenje woneho swěta wo raju měła. Antagonizm mjez zemskim swětom a wonym swětom je so wo jich basnjach formowało. Wóna je wo wěcach wšědneho žiwjenja pisała, kaž na přikład wo spěwanskich swjedźenjach, wo lubosći, wo přirodźe. Ta faza je so metafyziska refleksija wo zwjazanosći k přirodźe mjenowało. [[Adolf Černý]] je wo njej pisał: „Wóna žije we wjšerkach druheho swěta z ju bogom“ <ref>Adolf Černý, „Herta Wićazec. Žiwjenje a pisma prěnjeje serbskeje basnjeŕki.“ Zestajał a pojednał Adolf Černý. Nakładował E. Muka. Budyšin. 1901.</ref>.

[[Michał Hórnik]] je w swojim hromadźenju basnjow na jednu z jeje basnjow skedźbnił <ref>Michał Hórnik. „Čitanka: mały wubjerk z narodneho a nowišeho pismowstwa hornjołužiskich Serbow. Ze serbskoněmskim słownikom.“ Schmaler & Pech. Budyšin. 1863.</ref>, tola je trało dołha, hač Serby su so na njej dohladali, tohodla zrudne basnje Herty njesu popularnje być, žadyn nekrolog, žadne dalše wozjewjenje je so wozjewiło. Hakle [[Adolf Černý]] je prjenu monografju wo njej ze informacjami ze archiwow pisał a je zarys jeje žiwjenja a wo jeje basnjach w časipismu maćicy sebskeje ([[Maćica Serbska|ČMS]] 1900) a někotre lět pozdźišo su tež jeje njewozjewite němske basnje wozjewili ([[Maćica Serbska|ČMS]] 1906). Smoler, kotry Herta je derje znała, njeje přidać informaciju k tomu móhł, dokelž mało stó dopomni Hertu a jenož mało ludźi su literarne dźelo Herty Wićazecy dopomnili.