Wersija wot 20. meje 2012, 07:34 wobdźěłać EmausBot (diskusija \| přinoški) Boty 16.604 Bearbeitungen S r2.7.2+) (bot změnił: sco:Mongolie leid ← Předchadna změna		Wersija wot 14. julija 2012, 13:36 wobdźěłać cofnyć Qatan (diskusija \| přinoški) 495 Bearbeitungen Keine Bearbeitungszusammenfassung Přichodna změna →
Rjadka 268: * '''Finitne werbowe formy''' móžeja jenož jako [[predikat]] [[hłowna sada (gramatika)\|hłowneje sady]] wustupować. Man rozeznawaja tež skupiny [[indikatiw]]nych formow a dospołnych a přikazowych formow. * '''Konwerby''' wustupuja jenož w wotwisnosći. Pak buchu direktnje wot werba zasadźowane (na př. Чи ямар ном уншиж байна вэ? ‘Kajku knihu čitaš?’, posłownje „Ty kajku knihu čitacy sy?“) pak buchu jako predikat [[wotwisna sada\|wotwisneje sady]] wužiwane, na přikład Намайг иртэл хүлээгээрэй! ‘Čakajće doniž njepřińdu!’, hdźež kóncowka -тэл (při werbje ир- ‘přińć’) zwuraznja ‘doniž nje-’, abo Би дунд сургууль төгсөөд энд ирсэн ‘Po tym zo běch srjedźnu šulu zakónčił, sym sem přišoł’, hdźež kóncowka -өөд zwuraznja ‘po tym zo’. * '''Werbalne nomeny''' (abo tež ~~"participy"~~„participy“) so móžeja jako predikat hłowneje, atributiwneje abo komplementoweje sady wužiwać. Wone so móžeja kaž adjektiwy [[deklinacija (gramatika)\|deklinować]] a narunuja w negěrowanych sadach regularnje finitne werby. Njezwadne werbalne nomen y w modernej rěči su -х /-ch/ (atributiwnje <!--recht--> neutralny, finitnje přeco hromadźe z partikulemi a z futurnym woznamom), -сан /-san/<sup>4</sup> (zańdźenosć abo perfektiw), -даг /-dag/ (hłownje za wospjetowane činy), -аа /-aa/ (za traće činy na horšći werbowych kmjenow; hewak jenož negěrowane z woznamom „hižo nje-“) a -маар /-maar/<sup>4</sup> (wupraji přeće; atributiwnje zdźěla bóle abstraktny: сонсмоор дуу /sonsmoor duu/ 1. spěw, kotryž chcu słyšeć 2. słyšenja hódny spěw). Dalše detaile w nastawku [[Mongolske rěče]]. == Syntaks == Syntaks Mongolšćina so wuzběhuje přez to, zo wona zwjetša [[hłowa (linguistika)\|hłowofinalna]] je. Zakładny słowoslěd w sadźe je potajkim [[subjekt-objekt-predikat\|SOV]], w [[nominalna fraza\|nominalnych frazach]] nomen přeco na kóncu steji, a so [[postpozicija\|postpozicje]] wužiwaja. * Słowoslěd w sadźe je [[subjekt-objekt-predikat\|SOV]]. Rjad sadowych čłonow před werbom móže drje warěrować, werb wězo nimale přeco na kóncu sady steji, a tež [[wotwisna sada\|wotwisne sady]] so dyrbja předstajuja. Prašenske a modalne partikule wězo za werbje steja. * W [[nominalna fraza\|nominalnych frazach]] nomen skerje na kóncu steji. [[adjektiw]]y, genitiwne [[atribut]]y, ličbniki a [[demonstratiwum\|demonstratiwa]] steja před tym, powołanske pomjenowanja itd. a kolektiwne ličbniki za tym. Туяа Оюун хоёр /Tujaa Ojuun hojor/ (po słowje: T. O. dwaj) ~~'Tujaa~~‘Tujaa a ~~Ojuun'~~Ojuun’, манай ухаантай Туяа дархан /manaj uchaantaj Tujaa darchan/ (po słowje: ~~naš~~„naš mudry T. ~~kowar~~kowar“) ~~'naša~~‘naša mudra kowarka ~~Tujaa'~~Tujaa’, хоёр ном /hojor nom/ (po słowje: ~~dwě~~„dwě ~~kniha~~kniha“) ~~'dwě~~‘dwě ~~knize'~~knize’. == Pismowe formy == Rjadka 286: Prěnje pismo srjedźneje Mongolšćiny je wertikalne [[ujguriske pismo]], kotrež je na kóncu 12. lětstotka přejimane a na Mongolšćinu přiměrjowane. Najstarši zdźerženi pismowy dopokaz we formje rowneho napisa pochadźa z tutoho časa. Tehdy najwuznamniša literariska twórba, [[Tajne stawizny Mongolow]], je drje jenož chinsce traděrowana, tola pušći so najebać toho konkluzije na wosebitosće tehdy wužiwaneje srjedźomongolskeje rěče ćahnyć. Klasiska forma tutoho tradicionelneho [[mongolske pismo\|mongolskeho pismo]] bu w 17. lětstotku sfiksowana. Wona bu hač dźensa w Nutřkownej Mongolskej wužiwana. Oficielne pismo mongolskeje Yuan-dynastije w Chinje bě tibetiske [[Phags-pa-pismo]] (~~1269-1368~~1269–1368), ale tež chinske pismo bu za mongolske teksty intensiwnje wužiwane. Wot 13. hač do 15. lětstotka eksistuja mongolske teksty w arabskim pismje. Wob čas buchu hišće wjacore druhe pismowe systemy namjetowane, <!--wie etwa-->na př. wot [[Zanabazar]]a wuwiwane [[Sojombo-pismo]]. W lěće 1931 bu we Wonkownej Mongolskej najprjedy łaćonski alfabet, wot lěta 1937 na sowjetskim ćišću [[kyriliski alfabet]] zawjedźeny (z nowymaj pismikomaj za /ö/ a /ü/). W lěće 1941 bu wužiće literariskeje Mongolšćiny a z tym tež stareho ujguriskeho pisma zakazane. Wot lěta 1994 bu klasiske pismo w Mongolskej zaso w hornich šulach wučene. Wono so často za firmowe tafle, loga a podobne dekoratiwne zaměry wužiwa, za wšě dalše dale kyriliski alfabet. W Nutřkownej Mongolskej so dale tradicionelne ujguriske pismo wužiwa.

Mongolšćina: Rozdźěl mjez wersijomaj