Zelena wólša
| |
| Płódnistwa zeleneje wólše (Alnus viridis) | |
| systematika | |
|---|---|
| Domena | Eukaryoty |
| Swět | Rostlinstwo |
| Rosidy Eurosidy I | |
| rjad: | (Fagales) |
| swójba: | Brězowe rostliny (Betulaceae) |
| podswójba: | Betuloideae |
| ród: | Wólša[1][2] (Alnus) |
| družina: | Zelena wólša |
| wědomostne mjeno | |
| Alnus viridis | |
| (Chaix) DC. | |
Zelena wólša (Alnus viridis) je kerk ze swójby brězowych rostlinow (Betulaceae).
Wopis wobdźěłać
Zelena wólša je jara rozhałuzowany, wysoki kerk, kotryž docpěje wysokosć wot 1 hač 3 m. Wutwori wuběžki.
Młode hałuzy su šěrobrune hač prochšěre.
Łopjena wobdźěłać
Łopjena su měnjate, 10-20 dołho stołpikate. Łopjeńcy su jejkojte, přikónčene, na spočatku lěpjate, na hornim boku ćmowozelene, na delnim boku swětliše a błyšćace a docpěja dołhosć wot 5 hač do 8 cm. Jich kroma je jednory abo dwójce rězana. Zymske pupki su dołhojćo-jejkojte, čerwjenobrune a docpěja dołhosć wot 10 mm.
Kćenja wobdźěłać
Kćěje wot apryla hač do meje (junija). Kćenja su njenahladne a so hromadźe z łopjenami jewja. Muske micki steja po dwěmaj hač po třoch, so hižo loni wutworja a naho přezymuja. Za čas kćěwje docpěja dołhosć wot 6 cm. Žónske kwětnistwa w pupkach přezymuja a hakle z łopjenami wočinja.
Płódnistwa wobdźěłać
Płódnistwa su hablojte, jejkojte a docpěja dołhosć wot 10 hač do 13 mm a šěrokosć wot 7 mm. Wone steja po třoch hač po pjećoch w kićach. Worjechi docpěja dołhosć wot 3 mm a njesu na boku wuske křidleška. Płody wot oktobra hač nowembra zezrawja.
Stejnišćo wobdźěłać
Rosće na nahłych zwisach, lěsnych kromach abo rěčnych brjohach. Ma radšo wodu ćahace abo wot sakanja włóžne, na prawym měrje wutkate a kisałe hlinjane, běłohlinjane abo kamjentne pódy.
Rozšěrjenje wobdźěłać
Rostlina je we wysokich horinach Europy a wysokich łožišćach srjedźnych horinow rozšěrjena, při čimž w Alpach wosebje w montanych a subalpinskich conach wustupuje.
Wužiwanje wobdźěłać
Rostlina so k přikrućenje pódy w hórskich łožišćach, k škitanju lawinowych zwisow a k zadźěwanju erozije plahuje.
Poddružiny wobdźěłać
- Alnus viridis subsp. crispa (Syn.: Alnus crispa (Aiton) Pursh, Alnus crispa var. mollis (Fernald) Fernald)
- Alnus viridis subsp. fruticosa (Syn.: Alnus fruticosa Rupr.)
- Alnus viridis subsp. sinuata (Syn.: Alnaster sinuatus (Regel) Czerep., Alnus crispa subsp. sinuata (Regel) Hultén, Alnus sinuata (Regel) Rydb., Alnus sitchensis (Regel) Sarg., Alnus viridis var. sinuata Regel)
- (Alnus viridis subsp. suaveolens (Syn.: Alnus suaveolens (Req.) Ball), korsiska małoróstna wólša)
- Alnus viridis subsp. viridis (Syn.: Alnus alnobetula (Ehrh.) K.Koch)
Nóžki wobdźěłać
- ↑ Pawoł Völkel: Prawopisny słownik hornjoserbskeje rěče. Hornjoserbsko-němski słownik. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 2005, ISBN 3-7420-1920-1, str. 564.
- ↑ W internetowym słowniku: Erle
Žórła wobdźěłać
- Mayer, Schwegler: Welcher Baum ist das?, Bäume, Sträucher, Ziergehölze, ISBN 978-3-440-11273-1, strona 134 (němsce)
- Ulrich Hecker: BLV Bestimmungsbuch Bäume und Sträucher, ISBN 3-405-13737-3, strona 114 (němsce)
- Brankačk, Jurij: Wobrazowy słownik hornjoserbskich rostlinskich mjenow na CD ROM. Rěčny centrum WITAJ, wudaće za serbske šule. Budyšin 2005.
- Kubát, K. (Hlavní editor): Klíč ke květeně České republiky. Academia, Praha (2002)
- Lajnert, Jan: Rostlinske mjena. Serbske. Němske. Łaćanske. Rjadowane po přirodnym systemje. Volk und Wissen Volkseigener Verlag Berlin (1954)
- Rězak, Filip: Němsko-serbski wšowědny słownik hornjołužiskeje rěče. Donnerhak, Budyšin (1920)
