Wulki mak
Wulki mak (Papaver rhoeas)
systematika
Domena Eukaryoty
Swět Rostlinstwo
  Eudikotyledoneny
rjad: (Ranunculales)
swójba: Makowe rostliny (Papaveraceae)
podswójba: Papaveroideae
ród: Mak[1][2] (Papaver)
družina: Wulki mak[3]
wědomostne mjeno
Papaver rhoeas
L.
Wobdźěłać
p  d  w

Wulki mak[3] (Papaver rhoeas) je rostlina ze swójby makowych rostlinow. Dalše ludowe mjena su: dźiwi mak[3], kuklinka, smažnička, kokula, pólny mak[3].

Makowišćo
Makowe kćenje
Makowe kćenje
Ilustracija

Wopis wobdźěłać

Wulki mak je jednolětna, přilěhawje abo wotstejace kosmata rostlina, kotraž docpěwa wysokosć wot 70 cm (30-90 cm) a šěrokosć wot 30 cm. Cyła rostlina wobsahuje běłu mlóčnu mězu.

Stołpiki su zrunane.

Łopjena wobdźěłać

Swětłozelene łopjena su podołhojte, pjerkojte ze zubatymi wotrězkami, delnje su stołpikojće šwižnjene, hornje su sedźace.

Kćenja wobdźěłać

Wón kćěje wot meje hač do julije. Škličkojte kćenja su na kóncu stejace, čerwjene, docpěwaja šěrokosć wot 5 hač do 8 (10) cm. 2 zelenje keluškowej łopješce stej seršćate kosmate chětře padnjace. 4 šarlachčerwjene kćenjowe łopješka docpěwaja dołhosć wot 4 cm a maja čorny blak na spódku kwěta. Kćenja su typiske próškowe kwěty bjez nektara. Nadbytk próška přiwabjuje insekty za wopróšenje.

Sorty Shirley-serije maja kćenja w sćěhowacych barbach: čerwjene, róžojte, běłe abo samo dwubarbne.

Sorta 'Mother of Pearl' ma šěre, róžojte abo módrowioletne kćenja.

Eksistuja tež sorty z pjelnjenymi kćenjemi.

Płody wobdźěłać

Płód je naha, kulojta tobołka, kotraž docpěwa dołhosć mjezy 1 a 2 cm a je jedyn abo dwaj razaj tak dołhi kaž šěroki. Symjenja su małe, jěrchenkoformowe, ćmowobrune. Symjenja buchu z pomocu wětra rozšěrjene.

Stejnišćo wobdźěłać

Wón rosće na žitnych polach, smjećišćach, pućowych kromach, terenach dwórnišćow. Preferuje lětoćopłe, zwjetša wapnite hlinowe pódy.

Rozšěrjenje wobdźěłać

Wulki mak je nimale swětodaloko rozšěrjeny.

Substancy wobdźěłać

Rostlina wobsahuje isochinolin-alkaloidy. W kćenju nimo anthocyanow su sliny.

Podobne družiny wobdźěłać

Eksistuja někotre podobne družiny:

  • Sywny mak (Papaver dubium) ma kćenjowe łopješka z dołhosću wot 1-2 cm.
  • Přeměnity mak (Papaver hybridum) ma seršćaty, jejkojty abo kulojty płód; rosće rědko na hlinjanych a pěskowych pódach.
  • Mały mak (Papaver argemone) rosće na małowapnite pódach, žitnych polach a pěskowych pódach.

Nóžki wobdźěłać

  1. Pawoł Völkel: Prawopisny słownik hornjoserbskeje rěče. Hornjoserbsko-němski słownik. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 2005, ISBN 3-7420-1920-1, str. 245.
  2. W internetowym słowniku: Mohn
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 W internetowym słowniku: Klatschmohn

Žórła wobdźěłać

  • Botanica, Einjährige und mehrjährige Pflanzen, Über 2000 Pflanzenporträts, ISBN 978-3-8331-4469-1, strona 632 (němsce)
  • GU Maxi-Kompaß Blumen, ISBN 3-7742-3852-9, strona 106 (němsce)
  • GU Naturführer Blumen, ISBN 3-7742-1507-3, stronje 110-111 (němsce)
  • Meyers Taschenlexikon Biologie, In 3 Bänden, 2. zwjazk, ISBN 3-411-12023-1, strona 198 (němsce)
  • Seidel/Eisenreich: BLV Bestimmungsbuch Blütenpflanzen, ISBN 3-405-13557-5, stronje 148-149 (němsce)
  • Spohn, Aichele, Golte-Bechtle, Spohn: Was blüht denn da? Kosmos Naturführer (2008), ISBN 978-3-440-11379-0, strona 18 (němsce)
  • Kral, Jurij: Serbsko-němski słownik hornjołužiskeje rěče. Maćica serbska, Budyšin (1927)
  • Rězak, Filip: Němsko-serbski wšowědny słownik hornjołužiskeje rěče. Donnerhak, Budyšin (1920)
  • Völkel, Pawoł: Hornjoserbsko-němski słownik, Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin (1981)

Eksterne wotkazy wobdźěłać

 
Commons
Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije