Pólska

stat w srjedźnej Europje
52.1519.38

Pólska (pólsce Polska) je srjedźoeuropski stat mjez Baltiskim morjom a Karpatami. Stolica a najwjetše město je Waršawa.

Republika Pólska
zakładne daty:
swójske mjeno Rzeczpospolita Polska
stolica Waršawa
přestrjeń 312.696 km²
wobydlerstwo 38.485.779 (2014)[1]
hustosć 123,1 wob./km²
forma knježerstwa republika
hłowa stata prezident
Andrzej Duda (wot 2015)
šef knježerstwa ministerski prezident
Donald Tusk (wot 2023)
měna złoty (PLN) = 100 groszy
hamtska rěč pólšćina
hymna Mazurek Dąbrowskiego
časowe pasmo UTC+1
njewotwisnosć 11. nowembra 1918
Top Level Domain .pl
telefon +48
awtowa značka PL
Połoženje Pólskeje w Europje
KartaAwstriskaBelgiskaBołharskaCypernskaČěskaNěmskaDanskaDanskaEstiskaŠpaniskaFinskaFrancoskaFrancoskaZjednoćene kralestwoZjednoćene kralestwoGrjekskaGrjekskaMadźarskaIrskaItalskaItalskaItalskaLitawskaLuxemburgskaLetiskaNižozemskaPólskaPortugalskaRumunskaŠwedskaSłowjenskaSłowakskaIslandskaČorna HoraSewjerna MakedonskaChorwatskaTurkowskaTurkowskaMaltaSerbiskaGrönlandskaFerejeNorwegskaNorwegskaIsle of ManGuernseyJerseyAndorraMonakoŠwicarskaLiechtensteinVatikanske městoSan MarinoAlbanskaKosowoBosniska a HercegowinaMoldawskaBěłoruskaRuskaUkrainaAwtonomna republika KrimKazachstanAbchaziskaJužna OsetiskaGeorgiskaAzerbajdźanAzerbajdźanArmenskaIranLibanonSyriskaIsraelJordaniskaSawdi-ArabskaIrakRuskaTuneziskaAlgeriskaMarokko
Karta
Wobdźěłać
p  d  w

Oficielna rěč w Pólskej je pólšćina, su pak tež někotre mjeńšinowe rěče oficielnje připóznate, kaž na přikład kašubšćina, němčina a běłorušćina.

Geografija wobdźěłać

Mjezuje z Němskej na zapadźe, z Čěskej a ze Słowakskej na juhu, z Ukrainu na juhowuchodźe, z Běłoruskej na sewjerowuchodźe, z Ruskej, Litawskej a Baltiskim morjom na sewjeru.

Najwyša hora je Rysy we Wysokich Tatrach (2499 m nad normalnej nulu), a najniše městno su Żuławy Wiślane (1,8 m pod normalnej nulu).

Wot kónca Druheje swětoweje wójny słušeja tež wuchodne kónčiny Łužicy k Pólskej.

Města wobdźěłać

Tuta lisćina wobsahuje najwjetše města Pólskeje po ličbje wobydlerstwa:[2]

Čisło Mjeno Wobydlerstwo Wojewódstwo
1   Waršawa 1.783.321 Mazowske
2   Krakow 774.839 Małopólske
3   Łódź 682.679 Łódźske
4   Wrócław 641.607 Delnjošleske
5   Poznań 535.802 Wulkopólske
6   Gdańsk 468.158 Pomorske
7   Šćećin 402.067 Zapadopomorske
8   Bydgoszcz 349.021 Kujawsko-Pomorske
9   Lublin 339.770 Lublinske
10   Białystok 297.356 Podlaske
11   Katowice 293.636 Šleske
12   Gdynia 246.244 Pomorske
13   Częstochowa 221.252 Šleske
14   Radom 212.230 Mazowske
15   Toruń 201.798 Kujawsko-Pomorske
16   Sosnowiec 201.121 Šleske
17   Kielce 195.266 Swjatokřižske
18   Rzeszów 194.886 Podkarpatske
19   Gliwice 179.154 Šleske
20   Zabrze 172.806 Šleske
21   Olsztyn 172.194 Warminsko-Mazurske
22   Bielsko-Biała 170.953 Šleske
23   Bytom 165.975 Šleske
24   Rybnik 138.319 Šleske
25   Ruda Śląska 137.624 Šleske

Wojewódstwa wobdźěłać

 DanskaRuskaLitawskaBěłoruskaUkrainaSłowakskaČěskaNěmskaZapadna PomorskaPomorskaWarminsko-MazurskaPodlaskaLublinPodkarpatskaLubušDelnja ŠleskaOpoleŠleskaMałopólskaWulkopólskaKujawsko-PomorskaŁódźSwjatokřižskaMazowska
Karta pólskich wojewódstwow (imagemap)

Pólska wobsteji ze slědowacych wojewódstwow (pol. województwo):

  1. Delnjošleske
  2. Kujawsko-pomorske
  3. Łódźske
  4. Lublinske
  5. Lubušske
  6. Małopólske
  7. Mazowske
  8. Opolske
  9. Podkarpatske
  10. Podlaske
  11. Pomorske
  12. Šleske
  13. Swjatokřižske
  14. Warminsko-Mazurske
  15. Wulkopólske
  16. Zapadopomorske

Politika wobdźěłać

Andrzej Duda je wot 7. awgusta 2015 jako naslědnik Bronisława Komorowskeho z prezidentom Pólskeje. Komorowski bě naslědnik Lecha Kaczińskeho (Prawo i Sprawiedliwość), kotryž 10. apryla 2010 přez spad lětadła smjertnje znjezboži. Wot lěta 2007 tworješe liberalno-konserwatiwna strona PO a jeje koaliciski partner, pólska ludowa strona PSL knježerstwo. Spočatnje pod ministerskim prezidentom Donaldom Tuskom a wot 2014 z ministerskej prezidentku Ewa Kopacz. Po wólbach w oktobrje 2015 přewza PiS z načolnej kandidatku Beatu Szydło tež pólske knježerstwo.

Stawizny wobdźěłać

 
Pólska za čas Bolesława Chrobłeho

Spočatki Pólskeje namakaja so w času knježerstwa Mieszka I.. W lěće 966 je so Pólska z křesćanskim krajom stała. Prěni kral Pólskej běše w lěće 1025 Bolesław Chrobły.

 
Pólsko-Litawska unija w 17. lětstotku

Wot 1385 tworješe Pólska hromadźe z Litawskej uniju, kotraž mjenowaše so tež Rzeczpospolita Obojga Narodów („Republika dweju narodow“).

W lěće 1795 rozdźěli so Pólska mjez Pruskej, Ruskej a Rakusko-Wuherskej a eksistenca jako njewotwisny stat přesta za wjace hač 120 lět. Hakle po Prěnjej swětowej wójnje a rozpadźe Rakusko-Wuherskeje a ruskeho carstwa dósta swoju njewotwisnosć wróćo.

 
II. republika (1919–1939)

Za čas Druheje swětoweje wójny zhubi Pólska wjace hač 5,6 milionow wobydlerjow, štož wotpowěduje 16 % dowójnskeho wobydlerstwa. Wot 1945 do 1989 bě pod wliwom Sowjetskeho zwjazka z komunistiskej Ludowej republiku (Polska Rzeczpospolita Ludowa, PRL).

Wot lěta 1999 je Pólska čłon NATO, wot 1. meje 2004 tež Europskeje unije.

Žórła wobdźěłać

  1. Główny Urząd Statystyczny. Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2013 r. Stan w dniu 31 XII [1]
  2. staw: 30. junija 2019; Population. Size and Structure by Territorial Division. As of June 30, 2019. Główny Urząd Statystyczny (GUS) (PDF), wotwołany dnja 24. decembra 2019.

Wotkazy wobdźěłać

  Commons: Pólska – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow
Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije