Mužakow

město w Zhorjelskim wokrjesu


Mužakow (němsce Muskau, wot 1961 Bad Muskau) je městačko na sewjerowuchodźe Hornjeje Łužicy, kotrež słuša k Zhorjelskemu wokrjesej. Mužakow leži juhowuchodnje Choćebuza na zapadnym brjoze Nysy a z tym při hranicy mjez Sakskej a Pólskej. Mužakow je znaty za Pücklerowy krajinowy park, kotryž nadeńdźe so při woběmaj brjohomaj Nysy a słuša k swětowemu herbstwu UNESCO.

Mužakow
němsce Bad Muskau
Mužakow na karće Sakskeje
Mužakow na karće Sakskeje
DEC
Mužakow
Mužakow
Wopon
Wopon Mužakowa
Wopon Mužakowa
Zakładne daty
stat Němska Němska
zwjazkowy kraj SakskaSakska Sakska
wokrjes Zhorjelski
wysokosć 110 metrow n.m.hł.
přestrjeń 15,38 km²
wobydlerstwo 3.759 (31. dec 2022)[1]
hustosć zasydlenja 244 wob. na km²
póstowe čisło 02953
předwólba (+49) 035771
awtowa značka GR, LÖB, NOL, NY, WSW, ZI
Politika a zarjadnistwo
měšćanosta Andreas Bänder (CDU)
webstrona badmuskau.de
Połoženje Mužakowa w Sakskej
KartaBjerwałdski jězorBartonski jězorKwětanečanski jězorKwětanečanski jězorPólskaČěskaWokrjes Sakska Šwica-Wuchodne Rudne horyMužakowBejerecyBjenadźicyOchranowBertsdorf-HörnitzHamorHamorSuche HendrichecyHabrachćicy-Nowe JěžercyKotmar (gmejna)JabłońcZhorjelcZhorjelcDźěwinDźěwinWulki ŠunowSwóńcaWosečkHainewaldeOchranowWysoka DubrawaHórkaJonsdorfKodrecyKralowski hajKrušwicaChrjebja-Nowa WjesLěwałdLutarjecyLubijMarkoćicyMarkoćicyMittelherwigsdorfMikowMikowNysowa łučinaNowosólc-Horni HródkKotmar (gmejna)NiskaKotmar (gmejna)WódrjeńcaOlbersdorfWopakaWostrowcOjbinKwětanecy při jězoruRychbachRěčicyRosenbachRózborkSlepoSchönau-BerzdorfŠumbachŠepcowy DołWodowe HendrichecyRychbachTrjebinTrjebinVierkirchenWaldhufenWuskidźBěła WodaŽitawaŽitawaWokrjes BudyšinBraniborska
Karta
51.5514.716666666667

Městačko słuša oficielnje do serbskeho sydlenskeho ruma.

Geografija wobdźěłać

 
Nowy hród w Pücklerowym parku

Mužakow mjezuje z braniborskim wokrjesom Sprjewja-Nysa a pólskim wojewódstwom Lubuš. Susodne gmejny su Dolina Nysy a Małksy na sewjeru, Wjeska na wuchodźe, Krušwica na juhu kaž tež Jabłońc a Jemjelica-Źěwink na zapadźe.

Móst přez Nysu zwjazuje Mužakow z pólskim susodnym městom Wjesku.

Stawizny wobdźěłać

Městnosć nasta něhdźe w 12. lětstotku jako słowjanske sydlišćo a so w lěće 1245 prěni raz jako sydło knjezow Berold a Thidricus de Muschow naspomni.[2] Mjeno woznamjeni městnosć jako sydlišćo jednoho muža (muž, mužak). W lěće 1452 spožči so sydlišću měšćanske prawo.

Wot 14. hač do 20. lětstotka běše za čas němskeje kolonizacije jako wodowy hród nastaty Mužakowski hród srjedźišćo Mužakowskeho stawoweho knjejstwa, najwjetšeho w cyłej Hornjej Łužicy. Pod sławnym wjerchom Pücklerom nasta Mužakowski park a bu hród přetwarjeny.

Wobydlerstwo a rěč wobdźěłać

Wokoło Mužakowa rěčeše so Mužakowska narěč serbšćiny, přechodny dialekt mjez hornjo- a delnjoserbšćinu. Hač do lěta 1945 steješe w měsće serbska cyrkej swj. Handrija (tež „Templum soraborum“), hdźež so hač do spočatka 20. lětstotka serbsce prědowaše. Posledni serbski wosadny farar bě Ota Jurk († 1907). W poslednich tydźenjach Druheje swětoweje wójny bu cyrkej zničena a jeje rozwaliny pozdźišo wottorhane.[3]

Arnošt Černik zwěsći w lěće 1954 jenož hišće 68 wobydlerjow, kiž serbsce rěčachu abo zrozumichu.[4]

Měšćanske dźěle wobdźěłać

Město wobsteji ze slědowaceju dźělow:

wob. přer.
staroba
♀/♂a kwocient
młodych
b
kwocient
starych
c
wosoby/
domjacnosć
Kobjelin (Köbeln) 440 49,3 108 24 50 2,3
Mužakow 3296 47,9 97 21 42 2,0
město 3736 48,0 98 21 43 2,0
podaća po cencusu 2011; staw: 9.5.2011[5]
a: ličba mužow na 100 žonow
b: poměr ličby wosobow pod 18 lětami k 100 wosobam mjez 18 a 65
c: poměr ličby wosobow nad 65 lětami k 100 wosobam mjez 18 a 65


Zajimawosće wobdźěłać

  • Pücklerowy park
  • Stary hród
  • Hórska cyrkej
  • Nowy hród
  • kawalěrowy dom
  • oranžerija

Přez město wjedźe kolesowanska šćežka Wódra-Nysa.

Politika wobdźěłać

Město słuša k sakskemu wólbnemu wokrjesej 57 (Zhorjelc 1) a k zwjazkowemu wólbnemu wokrjesej 157 (Zhorjelc).

Wosobiny wobdźěłać

  • Jan Jurij Vogel (1739–1826) – Mužakowski superintendent a rozswětlerski spisowaćel; wot 1768 w Mužakowje
  • Nathanael Bohuměr Leska (1751–1786) – uniwersitny profesor, přirodowědnik a rozswětler; rodźeny w Mužakowje

Žórła wobdźěłać

  1. Aktualne ličby wobydlerstwa po gmejnach 2022; Statistiski krajny zarjad Sakskeje
  2. Mužakow w Digitalnym stawizniskim zapisu městnow Sakskeje (němsce)
  3. Trudla Malinkowa: Mužakowscy Serbja něhdy a nětk. W: Pomhaj Bóh 6/2010, str. 8
  4. Ludwig Elle: Sprachenpolitik in der Lausitz. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1995, str. 255. [5884 wobydlerjow, z nich 26 dorosćenych z aktiwnymi znajomosćemi serbšćiny, 33 z pasiwnymi, 9 serbskich dźěći a młodostnych, 5816 bjez znajomosćow] → wšě wjeski
  5. Statistiski krajny zarjad Sakskeje: gmejna Mužakow (němsce)

Wotkazaj wobdźěłać

  Commons: Mužakow – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow
Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije