Wikipedija

Mjertyn Moń

serbski wučer, ludowědnik a rěčespytnik

Mjertyn Moń (němsce Martin Moyn; * 24. januara 1848 w Turnowje, † 4. septembra 1905 w Eislebenje) bě serbski wučer, ludowědnik a rěčespytnik.

Wopomnjenski kamjeń za Mjertyna Monja w Turnowje

Žiwjenje wobdźěłać

Wón narodźi so jako syn bura Hanza Monja z Turnowa pola Picnja a wopytowaše po konfirmaciji hač do lěća 1870 Friedricha Wilhelmowy gymnazij w Choćebuzu. Po tym studowaše w Lipsku kaž tež wot 1872/73 w Hali klasisku filologiju a złoži w lěće 1875 eksamen w Hali.[1] Ze zymskim semestrom 1875 nastupi městno wědomostneho pomocneho wučerja při gymnaziju w Seehausenje (Stara Marka).[2] 1876 přiwza městno jako pjaty rjadny wučer při měšćanskej wyšej byrgarskej šuli w Eislebenje pod nawodom Juliusa Wilhelma Otta Richtera. Skutkowaše nimale 30 lět hač do swojeje smjerće w lěće 1905 jako wučer w Eislebenje.[3]

Skutkowanje wobdźěłać

Jako student pućowaše Moń runja Arnoštej Muce w prózdninach po Delnjej Łužicy a wjedźeše pućowanski dźenik, do kotrehož zapisowaše ludowědne a rěčne wosebitosće kaž tež wobkedźbowanja politiskich a towaršnostnych wobstejnosćow. Tak dokumentowaše mjez druhim serbsku rěč wokoło Plesa, kotruž měješe Muka hižo za wotemrětu.[4]

1880 słušeše Moń k załožerjam delnjołužiskeje Maśicy Serbskeje; 1883 přistupi tež hornjołužiskej Maćicy.

1886 doporuči Lipšćanski profesor slawistiki August Leskien wědomostnej towaršnosći Jablonowskich jako temu wupisanja za tute lěto wudźěłanje delnjoserbskeje gramatiki, při čimž bě Moń jedyn z dweju wobdźělnikow. Najebać dobreho pohódnoćenja dźěła njezamó so wón přećiwo konkurentej Arnoštej Muce přesadźić, kotryž bě hižo někotre lěta na temje dźěłał a kotremuž so myto 1000 hriwnow připózna.[5]

Někotre mjeńše wozjewjenja Mjertyna Monja namakaja so w Bramborskim Serbskim Casniku. Dwě lěće po jeho smjerći wozjewi Arnošt Muka dwaj přinoškaj w Časopisu Maćicy Serbskeje. Za NDRski čas zaběrachu so serbscy wědomostnicy tež z dźělemi jeho rukopisneho zawostajenstwa.[6][7]

Česćowanje wobdźěłać

W ródnym Turnowje dopominatej mjeno jedneje dróhi kaž tež wopomnjenska tafla při ródnym domje na njeho.[8]

Wozjewjeni wobdźěłać

  • Ludowe pěsnje, spěwy a rěče z Turnowa a Drěnowa. W: ČMS 60 (1907), str. 55–73
  • Dolnoserbske rostlinske mjenja. W: ČMS 60 (1907), str. 122–136

Literatura wobdźěłać

  • Frido Mětšk: Moń, Mjertyn. W: Jan Šołta, Pětr Kunze, Franc Šěn (wud.): Nowy biografiski słownik k stawiznam a kulturje Serbow. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1984, str. 392sl.
  • Moń, Mjertyn (Moyn, Martin). W: Serbski biografiski słownik. LND, Budyšin 1970. str. 182 sl.
  • E. Muka: Nekrolog LII. – Mjertyn Móń (Moyn). W: Časopis Maćicy Serbskeje 59 (1906), str. 68–70 (digitalizat).
  • Frido Mětšk: Dolnoserbski rěčespytnik a ludowědnik Mjertyn Moń. W Rozhledźe 5 (1955), str. 265–269

Nóžki wobdźěłać

  1. ↑ Amtliches Verzeichniß des Personals und der Studirenden auf der Königlichen vereinigten Friedrichs-Universität Halle-Wittenberg. Halle 1873 (wobmjezowany přehlad w Google-pytanju za knihami).
  2. ↑ Hermann Henkel: Zu der öffentlichen Prüfung des Gymnasiums zu Seehausen i. d. Altmark und zur Entlassung der Abiturienten am 4. und 5. April 1876. Seehausen i. d. Altmark 1876, str. 16 (wobmjezowany přehlad w Google-pytanju za knihami).
  3. ↑ J. W. Otto Richter: Siebentes Programm der vollberechtigten städtischen höheren Bürgerschule [fünfklassien Realschule] zu Eisleben. Eisleben 1877, str. 23.
  4. ↑ Erwin Koschmieder (wud.): Die Welt der Slaven. Böhlau, 1960, str. 188 (wobmjezowany přehlad w Google-pytanju za knihami).
  5. ↑ Peter Kosta; Magdalena Norberg und Peter Kosta, Institut für Slavistik der Universität Potsdam (Hrsg.): Die historische Grammatik Arnošt Mukas und ihre Bedeutung für die Entwicklung der niedersorbischen Sprache. Nr. 6, Universitätsverlag Potsdam, 2004, ISBN 978-3-939469-56-8, ISSN 1615-2476 (wobmjezowany přehlad w Google-pytanju za knihami).
  6. ↑ Frido Mětšk (wud.): Chrestomatija dolnoserbskego pismowstwa. 2, Volk und Wissen, 1956, str. 112–136 (wobmjezowany přehlad w Google-pytanju za knihami).
  7. ↑ Sonja Wölke: Geschichte der sorbischen Grammatikschreibung: Von den Anfängen bis zum Ende des 19. Jahrhunderts. 38, Domowina-Verlag, 2005, ISBN 3742019244, str. 134slsl.
  8. ↑ Trudla Malinkowa: Spominamy. W: Pomhaj Bóh. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 2005-09, str. 12 (digitalizat).

Wotkazaj wobdźěłać

Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije