Korla Awgust Jenč
Korla Awgust Jenč (němsce Carl August Jentsch; * 8. oktobra 1828 w Čornjowje, † 15. měrca 1895 w Palowje) bě serbski ewangelski farar, bibliograf, literarny stawiznar a organizator serbskeho studentskeho žiwjenja.
Žiwjenje wobdźěłać
Narodźi so jako syn wićežneho kublerja w Čornjowje pola Bukec a wopytowaše wot 1841 do 1848 gymnazij w Budyšinje, hdźež přisłušeše Jana Arnošta Smolerjowemu towarstwu Societas Slavica Budissinensis, kotrehož starši bě wot 1847. Wot 1848 do 1851 studowaše w Lipsku ewangelsku teologiju a nawjedowaše dlěši čas tamniše Serbske prědarske towarstwo. Nimo toho steješe na čole wšostudentskeho towarstwa Lipa Serbska a měješe wulke zasłužby při załoženju Choćebuskeho gymnazialneho towarstwa Łužyca w lěće 1849.
We Łužicy skutkowaše wot 1853 do 1855 jako domjacy wučer w Barće a wot 1855 hač do swojeje smjerće w lěće 1895 jako farar w Palowje. Tam, hdźež rěčeše we 1880tych lětach hišće pjećina ludnosće serbsce, bě Jenč z poslednim serbskim fararjom.
Skutkowanje wobdźěłać
Wědomostnje zaběraše so hłownje ze serbskej literaturu. Zběraše a zapisowaše wšě dotal wušłe hornjo- a delnjoserbske knihi a podawaše biografiske daty jich awtorow. Jeho wobšěrniše biblio- a biografiske zapiski słušeja hač do dźensnišeho k wažnym žórłam serbskich literarnych stawiznow.
Wuznamne su tež Jenčowe stawizniske dźěła, w kotrychž zaběraše so ze stawiznami serbskeje rěče a narodnosće, serbskimi kralemi, serbskimi studentskimi towarstwami, z najstaršej serbskej ćišćanej knihu, rukopisnymi słownikami a spěwarskimi, z pohanskimi pohrjebnišćemi a wjele dalšimi temami.
Dopisowaše prawidłownje do Časopisa Maćicy Serbskeje, Tydźenskeje Nowiny, Serbskich Nowin, Bramborskeho Serbskeho Casnika a němskorěčneho Sächsischer Volkskundler. Popularnowědne přinoški historiskeho razu wozjewi we Łužičanu. Z jeho pjera je tež Zelenska a jeje wobydlerjo (Budyšin 1850/53), misionski spis,[1] kiž wobhladuje so jako prěnje wažne popularnowědomostne dźěło w serbšćinje. Na nabožinskim polu staraše so wo nowowudaće serbskeje biblije.
Korla Awgust Jenč haješe kulturnu wzajomnosć mjez Hornjej a Delnjej Łužicu a spěchowaše narodne hibanje Delnich Serbow. Tak prócowaše so mjez druhim wo přewjedźenje spěwnych swjedźenjow w Delnjej Łužicy. W Budyšinje staraše so za natwar Maćičneje knihownje, Maćičneho archiwa a Serbskeho muzeja.
Jenč bě wot 1847 čłon Maćicy Serbskeje a dźěłaše wot 1853 w jeje wuběrku sobu. Wot 1856 bě pismawjedźer starožitnostneho wotrjada Maćicy.
Wón bě zmandźeleny z Hedwig Friederiku (1833–1920).
Wozjewjenja wobdźěłać
- Krótki přehlad zhromadneho pismowstwa (literatury) ewangelskich Serbow. W: E. B. Jakub: Serbske Hornje Łužicy. Budyšin 1848, str. 89–114
- Dobroty, dźiwy a sudy Bože nad israelskimi dźěćimi. Budyšin 1849.
- Zelenska a jeje wobydlerjo. Prěni dźěl, Budyšin 1850 (digitalizat)
- druhi dźěl, Budyšin 1853 (digitalizat)
- Stawizny serbskeje ryčje a narodnosće. ČMS 1851/52, str. 49–81 (dostupny jako pdf) a 1853/54, str. 76–111 (pdf)
- Serbske prědarske towarstwo we Wittenbergu. ČMS 1856/57, str. 15–31 (pdf)
- Serbske gymnasijalne towaŕstwo w Budyšinje wot 1830 do 1864. ČMS 1865, str. 253–310 (pdf)
- Geschichte der Lausitzer Predigergesellschaft zu Leipzig und Verzeichnis aller ihrer Mitglieder vom Jahre 1716–1866. Budissin 1867. (digitalizat)
- Spisowarjo hornjołužiskich evangelskich Serbow wot 1597 hač 1800. ČMS 1875, str. 3–42 (pdf)
- Spisowarjo serbskich rukopisow bjez hornjołužiskimi evangelskimi Serbami hač do lěta 1800. ČMS 1875, str. 82–88.
- Spisowarjo hornjołužiskich evangelskich Serbow, kiž su w druhich ryčach před lětom 1800 wo Serbach pisali. ČMS 1875, str. 89–98.
- Zemrjeći spisowarjo hornjołužiskich evangelskich Serbow wot 1800–1877. ČMS 1877 I, str. 41–68 (pdf)
- Pismowstwo a spisowarjo delnjołužiskich Serbow. ČMS 1880, str. 73–154 (pdf)
Žórło wobdźěłać
- Jurij Młynk/Pětr Kunze: Jenč, Korla Awgust. W: Jan Šołta, Pětr Kunze, Franc Šěn (wud.): Nowy biografiski słownik k stawiznam a kulturje Serbow. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1984, str. 230sl.