Klukš
Klukš (němsce Klix) je cyrkwinska wjes z 259 wobydlerjemi[2] na wuchodźe hornjołužiskeho wokrjesa Budyšin. Słuša k Wulkodubrawskej gmejnje a běše hač do lěta 1994 samostatna gmejna, wot 1936 z wjesnymi dźělemi Lichań, Załhow a Zdźar.
| |||||
| gmejna: | Wulka Dubrawa | ||||
| zagmejnowanje: | 1994 | ||||
| wobydlerstwo: | 259 (31. decembra 2022)[1] | ||||
| přestrjeń: | 4,55 km² | ||||
| wysokosć: | 146 metrow n.m.hł. | ||||
51.26388888888914.525146
| |||||
| póstowe čisło: | 02694 | ||||
| předwólba: | 035934 | ||||
| wotwodźene słowa: |
| ||||
 | |||||
wikidata: Klukš (Q160406)
| |||||
Geografija wobdźěłać
,_aus,_L%C3%BCdinghausen,_S%C3%A4chsische.jpg)
Wjes leži 146 metrow nad mórskej hładźinu na lěwym brjoze Sprjewje a na južnej kromje hornjołužiskeje hatoweje krajiny. Susodne wjeski su Lichań na sewjerowuchodźe, Załhow na juhowuchodźe, Zdźěr na zapadźe a Zdźar na sewjerozapadźe. Wuchodnje Klukša wupřestrěwaja so někotre haty. Přez wjes wjedźe statna dróha S101 (Hućina–Minakał–Rakecy), wot kotrejež wotbočuje wokrjesna dróha K7211 do Wulkeje Dubrawy resp. Połpicy.
Ležownostne mjena wobdźěłać
Michał Rostok naliči 1887 slědowace serbske ležownostne mjena: Psyń, Pasowka, Poslěńca, Čertownja, Mroki, Přitoki, Dobrošin?, Ščawn, Dołošća.[3]
Stawizny wobdźěłać
Prěnje historiske naspomnjenje pućowca jako Klix je z lěta 1222.[4]
W lěće 1884 měješe wjes po Mukowej statistice 409 wobydlerjow, mjez nimi 390 Serbow (95 %).[5] Arnošt Černik zwěsći 1956 serbski podźěl wot jenož hišće 51,7 %.[6]
Klukš je ze swojej wosadnej cyrkwju sydło ewangelskeje wosady, ke kotrejž słuša 14 wjeskow. Cyrkej bu hižo składnostnje prěnjeho pisomneho naspomnjenja w lěće 1222 sobu naspomnjena.
Wot lěta 1906 měješe Klukš zastanišćo při železniskej čarje Lubij–Radwor, kotraž bě w Radworju z čaru Budyšin–Wojerecy zwjazana. Wono rěkaše drje Klukš, namakaše so wšak w susodnej Zdźěri. W nazymje 1972 bu wosobowy wobchad zastajeny a 1973 so čara mjez Lubijom a Bartom zawrě. Wotrězk Bart–Radwor wužiwaše so hišće hač do 1994 za nakładowy wobchad.
Wosobiny wobdźěłać
- Kryšan Bjedrich Faber (1682–1748) – farar a zběrar serbskich knihow; 1710–31 diakon a 1731–48 farar w Klukšu
- Jan Rychtar (1732–1802) – farar, wučer a pedagogiski prócowar
- Handrij Zejler (1804–1872) – farar, basnik; 1832–35 diakon w Klukšu
- Korla Bohuwěr Šěca (1858–1938) – wučer, přirodospytnik a spisowaćel; rodźeny w Klukšu
- Měrćin Kral (1872–1950) – wučer, stawiznar a rěčewědnik
- Jan Křižan (1880–1959) – farar a předsyda Domowiny; 1926–51 w Klukšu
Za dalšich fararjow hlej zapisk wo Klukšanskej cyrkwi.
Žórła wobdźěłać
- Edmund Pjech: Stawizny Klukšanskeje ewangelskeje wosady. W Rozhledźe 9/1993, str. 306–309
- ↑ staw: 31. decembra 2022; grossdubrau.de; wotwołane 30. měrca 2023
- ↑ staw: 31. decembra 2022; grossdubrau.de; wotwołane 30. měrca 2023
- ↑ Michał Rostok: Ležownostne mjena. W: ČMS 40 (1887), str. 3–50, tu str. 10 (digitalizat).
- ↑ Klukš w Digitalnym stawizniskim zapisu městnow Sakskeje (němsce)
- ↑ Ernst Tschernik: Die Entwicklung der sorbischen Bevölkerung. Akademie-Verlag, Berlin 1954, str. 55. → wšě wjeski
- ↑ Ludwig Elle: Sprachenpolitik in der Lausitz. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1995, str. 245. [1048 wobydlerjow, z nich 374 dorosćenych z aktiwnymi znajomosćemi serbšćiny, 40 z pasiwnymi, 128 serbskich dźěći a młodostnych, 506 bjez znajomosćow] → wšě wjeski
Literatura wobdźěłać
- Klix/Klukš. W: Oberlausitzer Heide- und Teichlandschaft (= Werte der deutschen Heimat. Zwjazk 67). 1. nakład. Böhlau, Köln/Weimar/Wien 2005, ISBN 978-3-412-08903-0, str. 286–289.
- Helmut Faßke, Siegfried Michalk: Sorbische Dialekttexte V. Klix, Kreis Bautzen mit Spreewiese, Salga und Göbeln. VEB Domowina-Verlag, Bautzen 1967 [65 str.]
Wotkaz wobdźěłać
Commons: Klukš – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow.svg){kind=small}
Brěmjo | Čelchow | Dalicy | Chróst | Chwaćicy | Jatřob | Ješicy | Klukš | Kobjelń | Komorow | Křiwa Boršć | Kupoj | Lichań | Mała Dubrawa | Margarěćina hěta | Nowe Zdźarki | Załhow | Zdźar | Zdźěr