Jan Michał Budar
Jan Michał Budar (němsce Johann Michael Buder; * 9. decembra 1713 w Hornjej Hórce; † 25. nowembra 1789 runje tam) bě ryćerkubler, prawiznik a zakitowar serbskich roboćanow. Wón załoži załožbu za njezamóžitych Serbow.
Žiwjenje wobdźěłać
Jan Michał Budar, syn ryćerkublerja, wopyta w Budyšinje łaćonsku šulu a studowaše w Lipsku prawnistwo. Jako prawiznik běše zapisany do rjada sakskich adwokatow. W rozswětlerskim duchu zarjadowaše wón swoje kubła sam. Byrnjež Budar zemjanskeho pochada njebył, bě wón jako knjez nad Hornjej Hórku, tehdy k sakskemu Mišnjanskemu hamtskemu wobwodej Stołpin słušacej, njewotwisny wot hornjołužiskich knježkow, přećiwo kotrymž zastupowaše prawa serbskich burow – husto bjezpłatnje abo za niske zarunanje.
Hižo 22 lět do swojeje smjerće, w testamenće z lěta 1767, přepoda Jan Michał Budar Stołpinskemu hamtej swoje zawostajenstwo, w kotrymž wón cyłe swoje nahladne zamóženje serbskej chudźinje Hornjeje a Delnjeje Łužicy a Mišnjanskeje (njehladajo na konfesionalnu přisłušnosć) namrěje. Hakle 40 lět po jeho smjerći so pak z realizowanjom wotkazanja započinaše, 1830 w Pruskej a 1833 w Sakskej. Załožba skutkowaše hač do lěta 1924, jako inflacija zbytne srědki zniči, a podpěrowaše w tutym času tysacy Serbow we woběmaj Łužicomaj.
Pomnik wobdźěłać
W lěće 1867 počesćichu jeho Serbja z pomnikom na rowje w Budestecach a składnostnje 300tych narodnin so w lěće 2013 při jeho ródnym domje w Hornjej Hórce wopomnjenska tafla wotkry. Budestečanski pomnik bu jako wuraz dźakownosće serbskeho ludu z dobrowólnych darow financowany a płaći jako prěni serbski pomnik za zasłužbneho Serba. Posledni raz bu w lěće 1989 wobnowjeny.[1]
Literatura wobdźěłać
- Handrij Dučman: Jan Michał Budar, jeho žiwjenje a wotkazanje. Budyšin, 1869.
- Korla Awgust Jenč: Jan Michał Budaŕ a jeho wotkazanje. W ČMS 1858, str. 23–44.
- Program poswjećenja Budarjoweho pomnika (digitalizat)
Žórła wobdźěłać
- Frido Mětšk: Budar, Jan Michał. W: Jan Šołta, Pětr Kunze, Franc Šěn (wud.): Nowy biografiski słownik k stawiznam a kulturje Serbow. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1984, str. 81