Ameriski buk
Ameriski buk (Fagus grandifolia)
systematika
Domena Eukaryoty
Swět Rostlinstwo
  Rosidy
Eurosidy I
rjad: (Fagales)
swójba: Bukowe rostliny (Fagaceae)
podswójba: Fagoideae
ród: Buk[1][2] (Fagus)
družina: Ameriski buk
wědomostne mjeno
Fagus grandifolia
Ehrh.
Mapa
Rozšěrjenje ameriskeho buka
Wobdźěłać
p  d  w

Ameriski buk (Fagus grandifolia, syn. F. americana, F. ferruginea) je štom z roda bukow (Fagus) znutřka swójby bukowych rostlinow (Fagaceae).

Ameriski buk w nazymje
Habitus w zymje

Wopis wobdźěłać

Ameriski buk je w lěću zeleny štom, kotryž docpěje wysokosć wot 20 - 30 m a ma hładku, slěbrošěru skoru.

Łopjena wobdźěłać

Schódnje zarjadowane jednore lisćowe łopjena su jejkojte abo šwižnje jejkojte ze zubatej kromu. Jich dołhosć wučinja 60-120 mm, šěrokosć 25-75 mm, dołhosć stołpika 4-12 mm. Horni bok je błyšćaće módrozeleny, delni bok tróšku swětliši.

Lisćo so zbarbi w nazymje do złotožołtych hač kožobrunych wotsćinow a so potom wotmjetuja.

Kćenja wobdźěłać

Ameriski buk je jednodomny rózno splažny (monözisch), tuž twori žónske ale tež muske kćenja na tej samsnej rostlinje. Tute so w rozdźělnych, skerje njenahladnych kwětnistwach z łopjenami na młodych wurostach jewja, muske kćenja w hustych, wisacych promjenjach, žónske kćenja zrunane w 4-zapadakowej wobalce, kotraž so z wodrjewjenym płodowym hornčkom (Cupula) nastanje.

Čas kćěwa je wot apryla hač do junija.

Wopróšenje so powšitkownje přez wětr přewjedźe (anemofilija).

Płody wobdźěłać

Jako płody so něhdźe 2 cm dołhe worjechi tworja, bukwicy. Tute zrawja w septembrje hač oktobrje. Sedźa zwjetša po dwěmaj w płodowym hornčku hromadźe, přez čož typiske třihranita forma nastanje.

Worjechi so wot zwěrjatow rozšěrjeja (coochorija).

Rozšěrjenje wobdźěłać

Rosće we wuchodnej sewjernej Americe wot Kanady w sewjerje hač k wysokoruninam Mexiska w juhu, w hustych lěsach abo jako měšany lěs wot płoneho kraja hač na něhdźe 1000 m wysoku.

Zwonka jeho domjacych kónčinow rozšěrjenja so ameriske buki jenož rědko kultiwuja.

Wužiwanje wobdźěłać

Jako parkowy štom so ameriski buk skerje rědko wusadźuje. Při składnosći so jako bonsaj plahuje.

Ćežke, twjerde drjewo so w parketowym a meblowym twarjenju, za kontainery, drjewowe přimadła a wšelake předmjety k wužiwanju wužiwa.

Wobrazowa galerija wobdźěłać

Nóžki wobdźěłać

  1. Pawoł Völkel: Prawopisny słownik hornjoserbskeje rěče. Hornjoserbsko-němski słownik. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 2005, ISBN 3-7420-1920-1, str. 57.
  2. W internetowym słowniku: Buche

Literatura wobdźěłać

  • Botanica - Das Abc der Pflanzen. 10000 Arten in Text und Bild; Tandem Verlag (2003). ISBN 3-8331-1600-5
  • Roloff/Bärtels: Flora der Gehölze. Bestimmung, Eigenschaften, Verwendung. 3. Auflage; Ulmer Verlag, Stuttgart (2008). ISBN 978-3-8001-5614-6

Žórła wobdźěłać

Eksterne wotkazy wobdźěłać

 
Commons
Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije