Čerwjeny naporst
Čerwjeny naporst (Digitalis purpurea)
systematika
Domena Eukaryoty
Swět Rostlinstwo
  Asteridy
Euasteridy I
rjad: (Lamiales)
swójba: Putnikowe rostliny
(Plantaginaceae)
ród: Naporst[1][2] (Digitalis)
družina: Čerwjeny naporst
wědomostne mjeno
Digitalis purpurea
L. (1753)
Poddružiny
  • D. purpurea subsp. purpurea
    • D. p. subsp. purpurea var. nevadensis
    • D. p. subsp. purpurea var. toletana
    • D. p. subsp. purpurea var. tormentosa
  • D. purpurea subsp. amandiana
  • D. purpurea subsp. dubia
  • D. purpurea subsp. mariana
  • D. purpurea subsp. thapsi

Wobdźěłać
p  d  w

Čerwjeny naporst (Digitalis purpurea) je rostlina ze swójby putnikowych rostlinow (Plantaginaceae).

Po druhich žórłach słuša naporst k trudownikowym rostlinam (Scrophulariaceae).

Wopis wobdźěłać

Čerwjeny naporst je dwulětna rostlina, kotraž docpěwa wysokosć wot 1 hač do 1,5 m a šěrokosć wot něhdźe 60 cm. Rostlina je smjerćonošnje jědojta a zmjerzkokruta.

Stołpik je zrunany, šěropjelsćojće kosmaty a njerozhałuzkowane.

Łopjena wobdźěłać

Łopjena su owalne hač do lancetojte, zubate, delnje stołpikate w rozeće, za čas kćeće často hižo wuschnjene, na hornim boku ćěmnozelene a na delnim boku šěropjelsćojte. Hornje su sedźace.

Kćenja wobdźěłać

 
Hoberske kćenje
kćenja
kćenja

Wón kćěje wot junija hač do awgusta. Kćenja su purpurčerwjene, róžojte, karminčerwjene běłe abo swětłožołte, stołpikate, steja po stach w kići a docpěwaja dołhosć wot 3,5 hač do 5 cm. Keluchowe łopješka su owalne, žałzojće kosmate kaž kćenjowe stołpiki a horni stołpikodźěl. Króna je dele pochilena, docpěwa dołhosć wot 5 cm a ma dołhe, brjuchatu rołku a krótko 2-lapatu kromu. Delnja hubka je 3-lapata a dlěša hač hornja hubka. Nutřka su ćěmnočerwjene, jasnje wobkromowane blečki. Keluch je 5-dźěleny.

Rołkowe kćenja su typiske čmjełowe kćenja. Symjenja buchu wot wětra rozšěrjene.

Stejnišćo wobdźěłać

Wón rosće w swětłych lěsach, na pućowych kromach; na małowapnatych pódach.

Rozšěrjenje wobdźěłać

Čerwjeny naporst we wulkich dźělach Europy rozšěrjeny. Často wón je kultiwěrowany a wodźiwił. Wuchodna hranica areale leži w juhozapadnje Pólskeje.

Synonymy wobdźěłać

  • Digitalis minor Linné, 1767
  • Digitalis alba Schrank, 1789
  • Digitalis nevadensis G. Kunze, 1846
  • Digitalis purpurascens Lejeune, 1813, non Roth, 1806
  • Digitalis libertiana Dumortier, 1829
  • Digitalis gyspergerae (Rouy) Rouy, 1903
  • Digitalis miniana Sampaio, 1905
  • Digitalis speciosa Salisbury, 1796

Wužiwanje wobdźěłać

Z łopjenow bu digitalin (wutrobny a krejowobtokowy srědk) produkowany.

Nóžki wobdźěłać

  1. Pawoł Völkel: Prawopisny słownik hornjoserbskeje rěče. Hornjoserbsko-němski słownik. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 2005, ISBN 3-7420-1920-1, str. 286.
  2. W internetowym słowniku: Fingerhut

Terminusy wobdźěłać

  • Kral, Jurij: Serbsko-němski słownik hornjołužiskeje rěče. Maćica serbska, Budyšin (1927)
  • Rězak, Filip: Němsko-serbski wšowědny słownik hornjołužiskeje rěče. Donnerhak, Budyšin (1920)
  • Pawoł Völkel: Prawopisny słownik hornjoserbskeje rěče. Hornjoserbsko-němski słownik. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1981 (online).


Žórła wobdźěłać

Eksterne wotkazy wobdźěłać

 
Commons
Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije