Jan Hórčanski

serbski wučer, stawiznar a spisowaćel

Jan Hórčanski (němsce Johann Hortzschansky; * 19. meje 1722 we Wujezdźe pola Ketlic, † 18. decembra 1799 w Zhorjelcu) bě serbski gymnazialny wučer, spisowaćel a rozswětler.

Wón narodźi so jako syn Wujezdźanskeho šewca Pětra Hórčanskeho a jeho mandźelskeje Doroteje a chodźeše na nastork Ketličanskeho diakona Mateja Šołty na šulu w Lubiju a wot 1738 na Budyski gymnazij. Wot 1743 do 1746 studowaše we Wittenbergu ewangelsku teologiju. Po nawróće do Łužicy dźěłaše hač do lěta 1759 na wšelakich městnach jako domjacy wučer, naposledk w Zhorjelcu. Tam zastupi 1759 do wučerskeje słužby a sta so w lěće 1768 z konrektorom tamnišeho gymnazija.

Hórčanski so přez swoje moderne wuwučowanske metody kaž tež přez historiske slědźenja wuznamjeni. Jako přećel Karla Gottloba von Antona a Josefa Dobrovskeho zastupowaše rozswětlerske ideje a spěchowaše reformy w šulstwje. Jako spisowaćel wěnowaše so mjez druhim hornjołužiskim stawiznam, ale tež prašenjam serbskeho luda, mjez druhim spisa knižku Prěnja proba serskich kěrlišow (Lubij 1748). Najwažnišej pojednani wo serbskej tematice stej pak Gedanken eines Oberlausitzer Wenden... a Von den Sitten und Gebräuchen... (wobě 1782). Wěnowaše so tež nabožinskim temam a zawostaji něhdźe 600 składnostnych basnjow.

Wot lěta 1764 bě woženjeny z Johannu Christianu, rodź. Wendlerec, z kotrejž měještaj štyri dźěći, dweju synow a dwě dźowce. Jeho syn Jan Awgust Ferdinand Hórčanski (1771–1831) skutkowaše w ródnym Zhorjelcu jako rysowanski wučer na gymnaziju.

Jan Hórčanski běše wot jeje załoženja w lěće 1779 čłon Hornjołužiskeje towaršnosće wědomosćow.

Literatura

wobdźěłać
  • Korla Awgust Jenč: Spisowarjo hornjołužiskich ewangelskich Serbow wot 1597 hač 1800. W: Časopis Maćicy Serbskeje 28 (1875), str. 15–17
  • G. F. Otto: Lexikon der Oberlausitzischen Schriftsteller und Künstler. 2. zwjazk, Zhorjelc 1803, str. 177–182 (digitalizat)
  • Siegmund Musiat: Über die volkskundlichen Werke von Johann Hortzschansky und Michael Conrad. W: Lětopis C 10 (1967), str. 98–100
  • Rudolf Kilank: Hórčanski, Jan. W: Jan Šołta, Pětr Kunze, Franc Šěn (wud.): Nowy biografiski słownik k stawiznam a kulturje Serbow. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1984, str. 203
Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije