Ćemjercy
Ćemjercy (prjedy tež Ćemjericy,[2] němsce Temritz) su hornjołužiska wjeska z 69 wobydlerjemi[3], kotraž słuša wot lěta 1999 k městu Budyšinej.
| |||||
| město: | Budyšin | ||||
| zagmejnowanje: | 1936 (do Małeho Wjelkowa) | ||||
| wobydlerstwo: | 69 (31. decembra 2023)[1] | ||||
| wysokosć: | 218 metrow n.m.hł. | ||||
51.19611111111114.393888888889218
| |||||
| póstowe čisło: | 02625 | ||||
| předwólba: | 03591 | ||||
| wotwodźene słowa: |
| ||||
 Napohlad Ćemjerc z wuchoda | |||||
wikidata: Ćemjercy (Q18672401)
| |||||
Geografija
wobdźěłaćWjeska namaka so pod wuchodnym bokom Tchórja w něhdźe 50 metrow niže ležacej, do wuchoda wusměrjenej łučnej dolinje, w kotrejž běži rěčka Ćemjerčka[4] do směra na Sprjewju. W dole namaka so wjesny hat. Wjesne hona su hač na někotre lipy a duby a kerki na horje Wiwalcy sewjerozapadnje wjeski chětro bjezštomne. Ležownostne mjena kaž Dubina a Hrabočka pokazuja pak na něhdyši lěs, runje tak kaž we łučinje namakana zažnogermanska sekera. Dalše ležownostne mjena su Šimany (po Šimanec swójbje), Krótčicy (krótke pola) a Dźěłošća.[5]
We wužłobinje zapadnje Ćemjerc wužórli so rěčka, kotrejež woda přińdźe z hłubšich worštow hory Tchór a z teje přičiny tež pola wonkownych temperaturow pod -16° C njemjerznje.
Susodne wsy su Zajdow na sewjeru, Ćichońca na wuchodźe a Słona Boršć na zapadźe.
Stawizny
wobdźěłać| lěto | mjeno |
|---|---|
| 1682 | Czěmericz |
| 1800 | Czemerizy |
| 1843 | Ćeḿericy |
| 1866 | Ćemjer(i)cy |
| 1886 | Ćemjeŕcy |
Burska wjeska nasta w słowjanskej dobje a so za čas kolonizacije němskemu ryćerjej přirjadowa. Prěnje historiske naspomnjenje jako sydło wěsteho Hermanus marschalus de Thymericz pochadźa hižo z lěta 1225. Wokoło lěta 1400 přesydli so zemjanski ród de Themericz do sewjerowuchodnych kónčin Hornjeje Łužicy (wokoło Dołheje Boršće a Wolešnicy).
Přez lětstotki wobstejachu w Ćemjercach paralelnje tři sudniske mocy. Běchu to Budyske tachantstwo, Budyske krajne bohotstwo a feudalne knjejstwo, wot kotrychž měješe kóžde dwaj burskej statokaj. Feudalny podźěl bě we 18. lětstotku we wobsydstwje Ratarječanskeho ryćerkubła. Přez to, zo přewza tachantstwo w 19. lětstotku hišće statokaj krajneho bohotstwa, wostawataj třećinje wjeski pod katolskim ležownostnym knjejstwom, tak zo móžeše so katolski element w Ćemjerčanskim wobydlerstwje hač do přitomnosće zdźeržeć. To je tež na swjatych křižach při pućach spóznawać.
Dla častych wohenjow ma masiwne wašnje twarjenja 19. lětstotka dźensa přewahu we wsy. Jenož při chěžce čo. 13 nadeńdźemy hišće powostanki drjewjaneje stykowaneje konstrukcije.
Wobydlerstwo
wobdźěłać| Podaća po cencusu 2011; staw: 9.5.2011[6] | Ćemjercy | město |
|---|---|---|
| ličba wobydlerjow | 49 | 40.273 |
| ličba domjacnosćow | 19 | 20.508 |
| wosoby na domjacnosć | 2,6 | 1,9 |
| swójby | 15 | 11.813 |
| bydlenske twarjenja | 15 | 5.918 |
| bydlenska přestrjeń na wosobu (m²) | 51,4 | 38,7 |
| přerězna staroba w lětach | 39,6 | 46,5 |
| kwocient młodostnycha | 27 | 22 |
| kwocient starychb | 21 | 42 |
| podźěl prózdne stejacych bydlenjow | 24,0 % | 7,9 % |
| a: poměr ličby wosobow pod 18 lětami k 100 wosobam mjez 18 a 65 b: poměr ličby wosobow nad 65 lětami k 100 wosobam mjez 18 a 65 | ||
Po Mukowej statistice mějachu Ćemjercy we 1880tych lětach 84 wobydlerjow, mjez nimi 83 Serbow a jenož jedyn Němc.[7]
W lěće 2010 bě mjez cyłkownje 53 wobydlerjemi jednaće ewangelskich a wósom katolskich.[8] 1925 bě tomu hišće 44 respektiwnje 22 wot cyłkownych 66 wobydlerjow. Wěriwi wobeju konfesijow přisłušeja wotpowědnej Budyskej wosadźe.
Ćemjercy su Budyski měšćanski dźěl z najnišej přerěznej starobu wobydlerjow (39,6 lět).
Wosobiny
wobdźěłać- Jurij Józef Šimon (1646–1729), duchowny, sobuzałožer Serbskeho seminara w Praze; rodźeny w Ćemjercach
- Pětr Filip Kowar (1688–1737), nabožinski prócowar, spisaćel; rodźeny w Ćemjercach
- Matej Dołhi (1704–1786), Ochranowski prócowar a załožer Małowjelkowskeje kolonije; 1740–46 wobsedźer Ćemjerčanskeho kubła
- Mikławš Kral (1791–1812), ludowy herc; rodźeny w Ćemjercach
- Jan Kral (1853–1906), prawiznik, w młodych lětach basnik a přełožowar, spěchowar serbskeho dźiwadła; rodźeny w Ćemjercach
Hlej tež
wobdźěłaćŽórła
wobdźěłać- Temritz. W: Theodor Schütze: Um Bautzen und Schirgiswalde (= Werte der deutschen Heimat. Zwjazk 12). 1. nakład. Akademie Verlag, Berlin 1967, str. 31sl.
- ↑ staw: 31. decembra 2023; Statistiska rozprawa města Budyšina za IV. kwartal 2023, awgust 2024
- ↑ Křesćan Bohuwěr Pful: Łužiski serbski słownik. Maćica Serbska, Budyšin 1866, str. 95 (online).
- ↑ staw: 31. decembra 2023; statistiska rozprawa města Budyšina
- ↑ Helmut Jenč: Po sprjewinym dole niže Budyšina. SN, 24. měrca 2016 [jutrowny předźenak], str. 5
- ↑ Marćin Kral: Serbska wjes Ćemjercy. W: Nd 19.8.1948, str. 3.
- ↑ Statistiski krajny zarjad Sakskeje: město Budyšin (němsce)
- ↑ Ernst Tschernik: Die Entwicklung der sorbischen Bevölkerung. Akademie-Verlag, Berlin 1954, str. 61. → wšě wjeski
- ↑ Měšćanske zarjadnistwo Budyšin: Statistiska rozprawa po měšćanskich dźělach. Februar 2011. (pdf; 2,0 MB)
Wotkazaj
wobdźěłać
Commons: Ćemjercy – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow- Ćemjercy w Digitalnym stawizniskim zapisu městnow Sakskeje (němsce)
Błohašecy | Bobolcy | Bolborcy | Bórk | Bozankecy | Ćichońca | Ćemjercy | Debrikecy | Delni Wunjow | Delnja Kina | Horni Wunjow | Hornja Kina | Južne předměsto | Lešawa | Lubochow | Mały Wjelkow | Nadźanecy | Nowe Małsecy | Nutřkowne město | Sćijecy | Sewjerowuchodny wobkruh | Słona Boršć | Smochćicy | Strowotna studnja | Wownjow | Wuchodne předměsto | Wulki Wjelkow | Wuricy | Zajdow | Zapadne předměsto (ze Židowom)